Thực vật bị thương cũng cảm thấy đau đớn

Các nghiên cứu mới nhất của Đại học Wisconsin Hoa Kỳ cho biết, khi thực vật bị tổn thương, sẽ tiết ra một chất tương tự như vật chất dẫn truyền thần kinh của con người, nó kích thích hormone stress của thực vật, khiến cho các bộ phận khác của thực vật chuyển vào trạng thái phòng vệ sự tổn thương.

Các nhà nghiên cứu đầu tiên đã biến đổi gen một cây rau cải, làm cây này phát sáng khi hàm lượng khoáng chất trong thân cây tăng lên. Các nhà nghiên cứu theo dõi và ghi chép lại quá trình phát sáng của nó, và đã phát hiện ra kết quả đáng ngạc nhiên rằng, khi cây rau cải gặp kích thích (ví dụ như khi bị thương hay đụng nhẹ) thì nó sẽ tiết ra một chất có chứa canxi, và phát ra ánh sáng.

Các nhà nghiên cứu cho biết, khi chúng ta ngắt lá cây, thì vết thương tại đó sẽ tiết ra một hormone phòng vệ, trong quá trình đó, canxi sẽ được truyền qua các tế bào của thực vật, đồng thời cũng cảnh báo các bộ phận khác của cây về sự nguy hiểm sắp đến, phải sẵn sàng bảo vệ chính mình, cơ chế phòng vệ này cũng tương tự như khi con người cảm thấy đau đớn. Nhưng thực vật nhạy cảm hơn chúng ta nghĩ nhiều, một con sâu bướm cũng đủ để làm cho lá cây có phản ứng.

Tuy nhiên, mặc dù thực vật đã phát ra thông báo “thấy đau”, nhưng vẫn không thể tự thoát khỏi được, các nhà nghiên cứu tin rằng vai trò của phản ứng này là để giúp cây tránh các loài côn trùng có hại, bởi vì khi phát đi thông báo “thấy đau”, thì cây sẽ thải ra mùi hôi để làm giảm nguy cơ bị côn trùng ăn. Ngoài ra cũng có một số thực vật, như cỏ, sẽ phát ra hormone thu hút ong bắp cày, và để cho ong bắp cày giúp nó đuổi đi các côn trùng khác.

Tham gia cuộc nghiên cứu này có Tiến sĩ thực vật học Simon Gilroy, ông cho biết mặc dù thực vật có cảm giác đau đớn nhưng không có nghĩa chúng là một loài động vật màu xanh, thực vật chỉ có cùng một hệ thống hoạt động tương tự như động vật mà thôi, các chất mà thực vật tiết ra cũng chỉ là một chất dẫn truyền thần kinh như động vật thôi.

Thực tế thì thực vật có nhiều “khả năng kỳ diệu” mà con người không biết. Nó biết tranh giành lãnh thổ, tìm thức ăn, thoát khỏi những kẻ săn mồi, và để con mồi rơi vào bẫy. Thậm chí chúng còn có chức năng đọc vị, có thể biết ai đang nói dối.

Thực vật có khả năng thoát khỏi những kẻ săn mồi. (Ảnh: Internet)

Thực vật có thể nhận biết được âm thanh của côn trùng nhai lá

Kênh truyền thông BBC của Anh trước đây đã công bố một bài báo với nhan đề “Thực vật có những khả năng kỳ diệu nào mà bạn không biết?” đưa ra kết quả nghiên cứu sau một thời gian dài về thực vật của nhiều chuyên gia, đó là thực vật có khả năng về thị giác, khứu giác, xúc giác, thính giác, chúng có cả khả năng nhận thức.

Jack Schultz là giáo sư ngành khoa học thực vật tại Đại học Missouri ở Columbia Hoa Kỳ, ông đã dành 40 năm nghiên cứu về sự tương tác giữa thực vật và côn trùng. Ông cho biết thực vật chuyển động là có mục đích, cũng có nghĩa là chúng chắc chắn phải ý thức được những gì đang diễn ra xung quanh: “Để có phản ứng tương tác chính xác, thì thực vật cũng cần phải điều chỉnh các cơ quan cảm biến phức tạp dựa trên các tiêu chí khác nhau”.

Trong thí nghiệm của họ, Heidi Appel và đồng nghiệp Rex Cocroft của ông đã phát hiện ra rằng, âm thanh được tạo ra bởi sâu bướm ăn lá có thể khiến cây tiết ra một lượng lớn các chất hóa học phòng vệ trên lá cây, để đuổi sâu đi. Rex Cocroft  nói: “Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy rằng thực vật có phản ứng đối với ‘âm thanh’ có liên quan trong môi trường sinh thái”. Và đối với âm thanh của thiên nhiên (như tiếng gió…), thì thực vật lại hoàn toàn không có phản ứng gì.

Heidi Appel nói rằng, bản giao hưởng của Beethoven gần như không có ảnh hưởng gì đến thực vật cả, nhưng một con sâu bướm lại gần nó thì lại là một vấn đề khác.

Thực vật có thể là một chuyên gia phát hiện nói dối

Chuyên gia phát hiện nói dối người Mỹ Cleve Backster, vào năm 1966 đã bất ngờ khi ghi chép được thực vật cũng có mức độ cảm xúc tình cảm cao tương tự như con người thông qua thiết bị phát hiện nói dối, sau đó ông đã tiến hành một loạt các nghiên cứu, và nghiên cứu của ông đã gây chấn động trên toàn thế giới.

Chuyên gia phát hiện nói dối người Mỹ Cleve Backster. (Ảnh: Internet)

>>> Nghiên cứu chấn động thế giới: Cây cối cũng có cảm xúc như con người

Cleve Backster, gắn máy phát hiện nói dối vào thân cây, kết quả phát hiện ra rằng thực vật có thể nhận biết được một người có đang nói dối hay không. Ông đã hỏi năm sinh của một người và nói ra bảy năm khác nhau, trong đó chỉ có một đáp án chính xác. Nhưng người này phủ nhận tất cả các đáp án, và kết quả là, khi anh ta phủ nhận đáp án năm sinh chính xác, thì giấy ghi chép đã xuất hiện một điểm đỉnh cao.

Chủ nhiệm bộ môn nghiên cứu y khoa tại bệnh viện Bang Rockland ở New York là Tiến sĩ Aristide Esser cũng tiến hành lặp lại thí nghiệm này. Ông cho một người đàn ông đưa ra một số đáp án sai cho một vài câu hỏi, kết quả là cái cây được anh ta trồng từ chồi non cho đến lớn đã không bao biện cho anh ta, mọi lời nói dối của anh ta đều được phản ánh trên tờ giấy ghi chép.

Một số cư dân mạng thốt lên trên trang blog của mình rằng: “Phật gia cho rằng: Vạn vật đều có linh tính. Trước đây mọi người đều cho rằng đó là sự mê tín, nhưng bây giờ khoa học đã chứng minh ra rằng: Thực vật có nhận thức”.

Thí nghiệm khoa học đã chứng thực được thực vật cũng có cảm xúc

Ở Việt Nam ta, một số vùng có tập tục mang “khăn tang” cho cây cối khi một người trong gia đình qua đời. Điều này thể hiện tín ngưỡng dân gian về việc “vạn vật có linh”. Thế nhưng, đây không chỉ là chuyện tín ngưỡng, những thí nghiệm khoa học hết sức thực tại đã chứng minh rằng thực vật cũng có cảm quan, có nhận thức.

Cliff Baxter, chuyên gia phát hiện nói dối của Cục Tình báo Trung ương Mỹ vừa cầm que diêm đến, vừa mới quẹt mạnh một cái, ngay lập tức bản điện tử một lần nữa đã xuất hiện sự thay đổi một cách rõ ràng: Cây ngưu thiệt lan hoa đã biểu hiện ra sự sợ hãi một cách rất mạnh liệt. (Ảnh: Internet)

Vạn vật đều có linh. Xin được chia sẻ với mọi người 2 câu chuyện sau:

Trong tộc người Anh-điêng ở châu Mỹ có một nghi thức cổ xưa, rằng cứ đến lúc cây ngô bắt đầu trổ cờ, thì những người phụ nữ lớn tuổi và người già sẽ đi đến cánh đồng ngô nói chuyện với “cây ngô mẹ”, dùng giọng điệu thương lượng mà trò chuyện với từng cây từng cây một, để đôi bên kết thành tình hữu nghị có cùng nhận thức với nhau : “Này ! Hãy để cho con cái cùng với những hạt ngô của ngươi nuôi sống con của chúng tôi đi! Ta cũng sẽ bảo con cháu của ta nuôi sống con của các ngươi, ngoài ra ta sẽ căn dặn con cái của ta đời này tiếp đời khác đều trồng ngô như vậy”.

Ở Sanda Rosa, California, Lusa Babenco, người kinh doanh vườn ươm nổi tiếng, sau nhiều năm dài đằng đẵng đã lai tạo ra giống mới thuộc loài xương rồng không có gai. Babenco cho biết, trong lúc làm việc ông thường chào hỏi cây: “Không phải sợ nhé! Không cần phải dùng gai để tự vệ đâu, bởi vì đã có ta ở đây để bảo vệ chúng mày rồi!”. v.v.., dần dà khi ông đã gây trồng được ra được giống cây xương rồng không gai.

Đối với vấn đề này, Babanco nói với cảm nhận sâu sắc: “Bất kể làm thực nghiệm gì đối với thực vật, thì nhất định không nên giữ bí mật với chúng. Đặc biệt cần xuất phát từ nội tâm giúp đỡ chúng, cần phải dành con tim yêu thương và tôn trọng đối với sinh mệnh nhỏ bé và yếu ớt của chúng. Thực vật có hơn 20 loại cảm xúc, hơn nữa vì cảm giác giữa chúng và động vật là hoàn toàn khác nhau, cho nên để chúng ta hiểu được chúng là điều thực sự khó khăn. Thực vật có thể hiểu được ngôn ngữ hay không thì không rõ, nhưng chúng dường như có thể làm ra một số phản ứng nào đó đối với ngôn ngữ”.

Có lẽ sẽ có nhiều người nghi ngờ hoặc cười nhạo loại hành vi “trao đổi cảm tình” với thực vật này. Trên thực tế, từ thời gian rất lâu trước đây các nhà khoa học đã chứng minh được rằng có khoảng 400 loại thực vật có thể dự báo tình trạng thời tiết.

Vvào thế kỷ 18, Karl Linnie là người đầu tiên phát minh và thiết kế đồng hồ hoa. Trong mấy năm trở lại đây, các nhà khoa học thông qua một loạt thí nghiệm còn chứng minh được thực vật cũng có cảm tình: Chúng vui vẻ khi có người đối xử tốt với chúng, khó chịu khi những người nồng nặc mùi rượu lại gần, thậm chí chúng còn có ký ức, thị giác và khứu giác, chúng còn có thể hiểu được những suy nghĩ và cảm xúc của bạn để rồi làm ra những phản ứng với nó. Ở đây tôi xin giới thiệu với mọi người một số thí nghiệm khá kinh điển và nổi tiếng.

Thí nghiệm thứ 1: Cực kỳ thông minh

Một ngày vào tháng 2/1966, một chuyên gia cục tình báo CIA của Mỹ nghiên cứu về máy dò nói dối tên là Cliff Baxter, trong một lúc hứng khởi đã nối hai cực của máy dò nói dối lên lá của một cây ngưu thiệt lan hoa, rồi tưới nước vào gốc cây. Trong khi nước đang từ từ chảy xuống rễ cây, ông ngạc nhiên phát hiện rằng: Trên bản vẽ điện kế, bút điện tử tự động không đi lên, mà là đi xuống và vẽ ra một đồ hình lớn hình răng cưa, loại hình vẽ đồ thị này rất giống với loại đường cong mà đại não của con người trong lúc hưng phấn, cao hứng mà sinh ra!

Một lần, khi ông chuẩn bị đốt cháy chiếc lá và tưởng tượng tình cảnh khi nó bị cháy, thì điều kỳ diệu hơn đã xảy ra: ông còn chưa thực hiện, các biểu đồ trên bản điện tử không ngừng vẽ rất nhanh trên bản điện tử. Rồi ông cầm một que diêm, vừa mới quẹt một đường, trong nháy mắt, vị trí bút điện tử đã lại biển đổi rõ ràng. Que diêm đang cháy còn chưa chạm đến la cây, kim đồng hồ của chiếc máy ghi chép đã lay động dữ dội, thậm chí đường cong ghi lại đều vượt ngoài mép của bản điện tử. Cây ngưu thiệt lan hoa đã xuất hiện biểu hiện sợ hãi kịch liệt. Chưa hết, khi ông giả vờ đốt chiếc lá của cây, bản điện tử lại không thấy có loại phản ứng này. Điều này cho thấy thực vật lại còn có khả năng phân biệt ý đồ thật giả của con người. Hành động giả dối có thể đánh lừa được con người nhưng lại không đánh lừa được thực vật.

Baxter và các đồng nghiệp của mình tại các tổ chức khác trên toàn quốc đã thực hiện các thí nghiệm nghiên cứu tương tự bằng cách sử dụng các loại thực vật khác nối với máy dò nói dối, và kết quả quan sát được là giống nhau.

Với những thông tin thu thập được, phát hiện tình cờ của Baxter cũng là một thực nghiệm sớm nhất của khoa học gia cho thấy thực vật cũng có cảm tình.

Thí nghiệm thứ 2: Công năng siêu cảm

Baxter từng tiến hành một thí nghiệm như sau: trong ba căn phòng, mỗi phòng ông đặt một cái cây và một thiết bị mới được thiết kế, sau đó nối cái cây với cực của thiết bị điện, ở trước mặt cái cây ông cho tôm biển còn nhảy loạn xạ trong nước sôi, và máy ghi chép kết quả chuẩn xác đến 0,1s. Sau đó, ông khóa cửa lại và không cho bất cứ ai đi vào. Ngày hôm sau, ông đến xem kết quả thí nghiệm, phát hiện ra rằng khi con tôm bị ném vào nước sôi thì sau 6 -7 giây, đồ thị biểu thị hoạt động của cây liền cấp tốc vẽ lên một đường cong. Dựa vào những điều này, Baxter cho rằng, cái chết của tôm biển đã dẫn đến phản ứng kịch liệt của cây, đây vốn không phải là một hiện tượng ngẫu nhiên. Gần như có thể khẳng định rằng giữa thực vật có thể có sự giao lưu với nhau, hơn nữa, giữa thực vật và sinh vật khác cũng có thể tiến hành trao đổi với nhau.

Tại trường đại học Yale nước Mỹ, Baxter đưa một cái cây và một con nhện cùng đặt trong một căn phòng, rồi đụng vào con nhện khiến nó bò đi. Mọi người đã phát hiện bản điện tử của thiết bị thí nghiệm đã xuất hiện kỳ tích – trước khi con nhện bắt đầu bò đi, thực vật liền đã xuất hiện phản ứng. Rõ ràng, điều này chỉ ra rằng thực vật có công năng siêu cảm nên biết trước được ý đồ hành động của nhện.

Thí nghiệm thứ 3: Siêu trí nhớ

Để nghiên cứu khả năng lưu giữ ký ức của thực vật, Baxter đã triển khai một thí nghiệm: Để 2 cái cây cạnh nhau trong 1 căn phòng, rồi bảo 1 em học sinh đi vào dẫm đạp một cái cây trước mặt cái cây kia. Sau đó, ông bảo em học sinh này đứng lẫn vào một nhóm các em học sinh mặc quần áo giống nhau, mặt đều đeo mặt nạ, từng người một tiến vào trước cái cây còn sống kia. Đến khi “kẻ phá hoại” đi ngang qua, ngay lập tức thiết bị điện tử phát ra tín hiệu mạnh mẽ, biểu lộ ra sự sợ hãi đối với “kẻ phá hoại”. Thí nghiệm này chứng thực rằng thực vật có ký ức rất mạnh mẽ. Ví dụ, có người từng đem máy dò nói dối kết nối với một cây xương rồng trong chậu, sau đó đem nhổ cây xương rồng, ném xuống đất, rồi lại nhặt cây xương rồng bị ném trồng vào chậu. Đến khi người này vừa tiến gần đến cây xương rồng, kim đồng hồ của máy dò nói dối lập tức rung lên, biểu lộ sự sợ hãi của cây xương rồng đối với người này.

Baxter còn phát hiện rằng, khi thực vật gặp tình huống vô cùng nguy hiểm, sẽ có một loại phản ứng giống như phản xạ vô ý thức của con người. Một ngày, có một nhà tâm lý học người Canada đến xem thử các thí nghiệm trên thực vật của Baxter, cây thứ nhất không có phản ứng, cây thứ 2 cũng không, cây thứ 3 không … đến cây thứ 5 cũng đều không có phản ứng, cho đến cây thứ 6 thì có phản ứng. Baxter hỏi nhà tâm lý học: “Bạn đã từng làm nhiều việc gây tổn thương thực vật đúng không?”. Ông này nói: “Tôi có lúc đã đem sấy khô thực vật để phân tích”. Xem ra thực vật khi gặp vị chuyên gia tâm lý học này đã sợ hãi vị này làm hại chúng, bèn tự khiến bản thân mình hôn mê để tránh khỏi nỗi đau của cái chết. Sau khi vị này đi khỏi, Baxter tiến hành thí nghiệm thì tri giác của các cái cây này lại trở lại bình thường.

Thí nghiệm thứ 4: Phân biệt thật giả

Trải qua nghiên cứu, các chuyên gia còn phát hiện rằng, thực vật còn có khả năng đặc biệt để phân biệt, có thể nhận biết những hoạt động tâm lý phức tạp của con người, từ đó có thể phân biệt những lời nói dối. Aristide Etherington chủ nhiệm phòng thí nghiệm bệnh viện Rockland của Mỹ và cộng sự của ông là Dowras Dean chuyên gia hóa học của học viện công Newa đã cùng nhau làm một thí nghiệm. Hai vị khoa học gia nối 2 cực của máy lên một cái cây khoai môn, sau đó hỏi người tham gia một loạt các câu hỏi, và nói với người đó rằng, có thể một số câu trả lời không cần phải nói thật. Nhưng thực vật thông qua bản điện tử lại không có … gặp khó khăn gì để nhận ra câu trả lời dối của người tham gia thí nghiệm.

Baxter cũng đã cùng một vị phóng viên đã làm một thí nghiệm tương tự, ông yêu cầu người phóng viên này đứng trước một cái cây bất kể sự thật như thế nào chỉ trả lời phủ định. Baxter bắt đầu hỏi về ngày sinh nhật, liên tiếp đưa ra 7 đáp án ngày tháng, trong đó có 1 cái trùng với sinh nhật của người phóng viên. Mặc dù người phóng viên này trả lời không đúng, nhưng đến khi đọc đến đáp án chính xác, lập tức thực vật đã phát ra tín hiệu phản ứng rõ ràng. Giám đốc nghiên cứu y khoa của một bệnh viện ở New York tên là Strickland Ali Hostetter dựa vào luận văn tiến sỹ này đã làm lại thí nghiệm: Bảo một người đàn ông trả lời sai các câu hỏi được đặt ra, kết quả từ cây bé đến cây lớn, không một cái cây nào chấp nhận câu trả lời của anh ta, đều phản ứng với lời nói dối biểu thị lên bản điện tử.

Thí nghiệm thứ 5: Cảm thụ âm nhạc

Trong những năm 1960 của thế kỷ 20, chủ của một vườn ươm ở Anh đã tiến hành một thí nghiệm: trồng các cây hoa thủy tiên, vốn là loài cây ra hoa vào mùa xuân thay thế các loại cây ra hoa khác vào mùa thu. Kết quả phát hiện được, trong nhà kính mà các nhân công luôn luôn dùng một cái máy phát nhạc nhỏ để nghe nhạc trong lúc làm việc, thì tỷ lệ thí nghiệm thành công trong nhà kính này vô tình hơn hẳn các nhà kính khác.

Khi ấy, có người đã tiến hành thí nghiệm để tìm mối liên hệ giữa các loại thực vật và âm thanh khác nhau. Nhà thực vật học Smith dùng cây ngô và đậu nành để làm thí nghiệm. Nhiệt độ, độ ẩm để như nhau cho 2 thùng hạt giống trong vườn ươm. Sau đó để 1 cái thùng 24h nghe bài nhạc Mỹ có tên “Rhapsody in Blue”, còn cái thùng kia để yên tĩnh, một chút âm thanh cũng không có. Kết quả là: hạt giống được nghe nhạc nảy mầm sớm, cuống cũng dày, mà màu xanh cũng đậm. Smith còn đem trồng các hạt mầm loại được nghe nhạc lẫn không nghe nhạc, kết quả là dù ngô hay đậu nành, thì loại được nghe nhạc cho chất lượng tốt hơn. Ngoài ra, các nhà nghiên cứu tại đại học Ottawa, Canada cho rằng hạt lúa mỳ nếu cho nghe nhạc có tần số 5 kHz thì cây lúa phát triển nhanh hơn.

Năm 1968, một người đàn ông tên là La Reta, là sinh viên ở Denver, Colorado đã đồng thời đưa hỗn hợp các chủng loại cây ngô, cà rốt, rau diếp, bắp cải tím cùng trồng trên một mảnh đất, sau đó hướng đến đó mà phát một bản nhạc piano với giai điệu từ “vui mừng” đến “vỗ về”, 12 giờ 1 ngày. Sau 3 tuần liên tục nghe nhạc như vậy, một số rau bắp cải tím có lớp vỏ bên ngoài đã chết héo, một trong số chúng phát triển tựa như bị gió thổi mạnh ngã về hướng rời xa nguồn âm; còn lại không nghe nhạc thì phát triển bình thường.

Tiếp đó La Reta cùng với giáo viên của anh là Plowman đã tiến hành nghiên cứu, phát hiện ra rằng, thực vật ưa thích nhất là âm nhạc Đông Phương, đặc biệt là nhạc cụ dây Sitar của Ấn Độ, một số thực vật nghe loại nhạc này, có thể tăng tốc độ sinh trưởng lên 2 lần so với bình thường. Tiếp sau là các loại nhạc cụ dây của âm nhạc cổ điển, đặc biệt là thể loại nhạc giao hưởng của Johann Sebastian Bach, Joseph Haydn vốn mang đậm sắc thái tình cảm, lúc đó thực vật sẽ hướng đến nơi phát ra âm thanh mà sinh trưởng. Mặt khác, ngoại trừ nhạc Jazz, thì âm nhạc dân gian hoặc âm nhạc quốc gia phương Tây là dường như hoàn toàn không ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của thực vật. Mà nhạc Swing là loại nhạc khiến cho thực vật chán ghét nhất, vì vậy thực vật sẽ tránh né xa khỏi nơi phát ra âm thanh đó, thậm chí có thể phát triển dị thường.

Ngoài ra, có một nhà khoa học khác đã tiến hành suy xét từ cả 2 phương diện vật lý học và sinh học, ông cho rằng sóng của âm nhạc có lợi cho việc sản sinh protein trong sự sinh trưởng của tế bào,  đồng thời còn tạo nên sự ảnh hưởng tới màu sắc và hương vị của thực vật. Năm 1993, ông dùng cà chua làm thí nghiệm, kết quả là 27% cây tăng trưởng tốt, số quả kết được cũng rất lớn. Nhưng một số cây cà chua xuất hiện hiện tượng hoại tử ở phần gốc, ông cho rằng đây là do âm nhạc “phát sóng quá độ” gây ra.

Những thí nghiệm loại này có rất nhiều, rất nhiều, nước Mỹ, Đức, Nga và các khoa học gia ở các quốc gia khác đã tiến hành nghiên cứu cảm tình của thực vật, không thể liệt kê hết ở đây. Tất nhiên, một số người cho rằng điều này là hoang đường. Tuy nhiên, những sự việc này quả là hiện tượng kỳ diệu khiến chúng ta phải quan tâm tới “người bạn thầm lặng của con người” này. Từ xưa đã có câu nói “vạn vật có linh”, những thí nghiệm trên chính là đang là kiểm chứng quan điểm này.

Kỳ thật mọi người nên nghĩ lại xem: Thực vật trong quá trình tiến hóa dài đằng đẵng mà không ngừng có khả năng thích ứng với hoàn cảnh mới, phát triển cho đến ngày hôm nay với đa dạng chủng loại, thậm chí còn phổ biến ở những nơi mà con người khó có thể đặt chân tới. Chúng có thể biết khi nào gió thuận lợi mà lan truyền cho các thế hệ tương lai, biết động vật nào là hàng xóm tốt có thể sống trong hòa hợp, có thể biết được thời điểm trùng hợp nào mà không cần đến 1 giây cũng có thể khiến cho hạt nảy mầm. …

Hết thảy những điều này, chẳng lẽ một loại “sinh mệnh” không có bất kỳ trí tuệ cảm xúc có thể làm được hay sao? Thật vậy, những cơ chế phản ứng hiện tại của thực vật khiến các nhà khoa học phải tiến thêm một bước trong công trình nghiên cứu của mình. Nhưng tôi nghĩ rằng, chừng này đã đủ để nhân loại trước nay vốn tự xưng mình là “trí tuệ đứng đầu vạn vật” phải suy nghĩ lại rồi. Chúng ta chỉ là một phần nhỏ bé của thiên nhiên. Chúng ta không thể có một sự giao tiếp trực quan với thực vật, nhưng điều đó không có nghĩa là thực vật không nhận biết được tâm lý của con người. Những bí ẩn trong thiên nhiên mà con người vẫn còn chưa thể giải thích được, e rằng so với suy đoán của chúng ta thì nhiều đến nỗi không biết bao nhiêu mà kể.