Bộ lịch pháp này là tinh hoa của triết học Hoa Hạ, dựa vào thuyết Âm Dương với đối ứng là vòng tuần hoàn của Trời Đất giao hòa với nhau (Thập Thiên Can ứng với ngũ hành (Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ và Thập Nhi Địa Chi) tạo nên một chu kỳ thời gian 60 năm, bao hàm hết cả nội hàm của Trời và Đất trong một vòng quay của nó và dĩ nhiên là gồm tất cả các mặt của một đời con người hay cả xã hội. 

Mỗi năm, trong Lục Thập Hoa Giáp được đại diện bởi một Địa Chi khác nhau gồm có các con vật : Tý (Chuột), Sửu (Trâu), Dần (Hổ), Mão (Thỏ – Việt Nam là Mèo), Thìn (Rồng), Tỵ (Rắn), Ngọ (Ngựa), Mùi (Dê), Thân (Khỉ), Dậu (Gà), Tuất (Chó), Hợi (Heo). 

Con người là một phần quan trọng của vũ trụ nên cũng có đặc trưng của riêng mình trong bộ lịch pháp này khi nó (Lục Thập Hoa Giáp) chính là nền tảng quan trọng nhất của thuật chiêm tinh và lý số Trung Hoa. 

Tính cách của 12 địa chi cùng với các đặc điểm Ngũ Hành qua từng năm do phối hợp với 10 Thiên Can với nội hàm to lớn, nhỏ thì có thể dùng để toán mệnh, tính cách, thành bại của sự nghiệp của một cá nhân, lớn thì thì có thể biết hưng suy của cả một triều đại cho đến những bí ẩn khác trong dải Ngân Hà. 

Một phần ít ỏi còn lưu truyền đến hôm nay, chính là các môn học toán mệnh mà ta hay nghe nói đến như: Tử Vi, Tử Bình, Bát Tự Hà Lạc…

Nếu theo nguyên tắc Âm Dương tương phối thì chúng ta có thể chia 12 con giáp này ra thành 6 cặp. Việc này sẽ làm sáng tỏ ra thêm bài học về nhân sinh quan sâu sắc mà người xưa muốn gửi gắm cho hình tượng 12 con vật thiêng.

Cặp tuổi Tý và Sửu 

Có lẽ nhiều người không thích chuột nhưng người tuổi Tý rất tháo vát, quyến rũ và rộng rãi. Họ cũng có khuynh hướng hay nóng tính và đôi khi thích chỉ trích thái quá. Người tuổi Sửu lại là một cực khác hẳn của tuổi Tý trong nhiều mặt, rất thực tế và chăm chỉ.

Tý Sửu là một cặp đôi thú vị. Tuổi Tý thì rất thông minh và dễ hòa nhập trong khi tuổi Sửu lại rất nghiêm túc và hơi cứng nhắc. Tuy nhiên thâm ý sâu xa của cặp đôi này không chỉ có thế vì bản thân chúng chính là một cặp Âm Dương tương hỗ, đối lập nhưng bổ sung cho nhau.

Vì nếu một người được cho là thông minh nhưng không làm việc chăm chỉ thì chắc chắn anh ta thật sự không phải là một người thông minh và ngược lại nếu một người chỉ biết chăm chỉ làm lụng mà không thích suy nghĩ thì chắc chắn là kẻ ngốc nghếch.

Những người thành công chính là kết hợp khéo léo cả 2 đức tính. Đây cũng chính là một bài học mà cổ nhân ngầm dạy chúng ta, cư xử và sinh sống phải hài hòa như Âm Dương tương phối thì mới đạt đến thành công.

Lời bàn:

Tý Sửu đứng đầu 12 con giáp cũng như những năm tháng tuổi trẻ khi ra lập nghiệp thành gia. Người muốn thành công tất phải vừa thông minh vừa cần cù. Đây là yếu tố đầu tiên và cơ bản nhất cũng là một đặc tính nổi bật của các dân tộc Á Đông nói chung, cũng là lý do tại sao mà Tý và Sửu dù không tôn quý nhưng vẫn đứng đầu 12 con giáp.

Cặp tuổi Dần và Mão

Người tuổi Dần bẩm sinh gan dạ. Họ rất mạnh mẽ và thông minh nên thường có cuộc sống rất tốt. Họ có thể rất nhanh nhạy và trung thành. Mão thì rất thận trọng nhưng cũng cởi mở và dễ gần vì họ rất trọng các mối quan hệ bạn bè. Họ cũng nhún nhường để tránh xảy ra bất hòa.

Những người cá tính mạnh mẽ dũng cảm và giàu tinh thần tự do như người tuổi Dần nên bổ sung thêm một chút nhẹ nhàng nhút nhát của người tuổi Mão. Đây cũng là một cặp Âm Dương tương hỗ của một dạng tính cách khác.

Nếu một người quá dũng cảm và không hề biết sợ thì anh ta sẽ trở nên lỗ mãng, một kẻ võ phu, vốn không được coi trọng trong văn hóa truyền thống. Còn ngược lại, nếu quá cẩn trọng mà thiếu dũng khí để thực thi thì lại là kẻ nhu nhược. Quan trọng lại cũng vẫn là phải hài hòa cả 2 mặt.

Lời bàn:

Dần – Mão xếp sau Tý – Sửu đều có lý do. Chính là sau những năm đầu vất vả chăm chỉ làm việc thì đã có chút thành tựu. Nó cũng là ánh mặt trời bình minh đầu tiên sau đêm dài vất vả.

Đó cũng là thời điểm cần thêm sự gan dạ và cẩn trọng để phát triển sự nghiệp lên tầm cao hơn, cũng chính là một trong những cách sống chuẩn mực ở đời.

Dần Mão cũng là chỉ người tu Phật và Đạo trong lý số, hàm ý chính là lúc này đây càng phải sống theo Đạo và bắt đầu tu luyện thì sẽ có phúc phận. 

Cặp tuổi Thìn và Tỵ

Rồng là biểu tượng mạnh mẽ và quyền lực nhất trong 12 con giáp ngay cả khi mang tiếng xấu là người có cá tính nóng nảy. Rắn thì uyển chuyển và khiêm tốn, họ thích làm việc độc lập với những mục tiêu rõ ràng cho sự thành công thực sự hơn là phô trương để thu hút sự chú ý.

Thìn và Tỵ chính là một cặp đối lập Âm Dương rõ rệt nhất như Mặt Trời và Mặt Trăng, Âm và Dương, ngày và đêm, mùa hè và mùa đông. Sức hút của người tuổi Thìn nằm ở sự quyết đoán thẳng thắn và mạnh mẽ trong khi tuổi Rắn thì rất nhẹ nhàng tế nhị.

Sự kết hợp của 2 nguyên tố đối lập này sẽ tạo ra những thành công rất to lớn. Hầu hết những người làm nên nghiệp lớn đều có cả 2 mặt này phối hợp rất nhuần nhuyễn.

Lời bàn:

Sau Dần – Mão chính là Thìn – Tỵ, cũng là giờ mà mặt trời lên gần đến đỉnh. Nói cách khác chính là những năm sự nghiệp đang nở hoa gần đến đỉnh. Lúc này nếu muốn đạt thành nghiệp lớn chính là phải học tính cách của Rồng và Rắn này.

Quyết đoán hay uyển chuyển tùy thời mà quyết. Người lúc này đã học cách vận dụng đạo Âm Dương từ Tý Ngọ giờ đến Thìn Tỵ gần đế mức “lô hỏa thuần thanh” mới có thể thành công. “Lô hoả thuần thanh” nghĩa là “lửa trong lò đã toàn thành màu xanh”, đại ý là đã đạt đến cảnh giới cao thâm.

Cặp tuổi Ngọ và Mùi

Người tuổi Ngọ thích làm việc độc lập với một sự tập trung và nhiệt tình cao độ khi nhận nhiệm vụ. Họ vui vẻ cống hiến quên mình cho công việc, do đó đôi khi dễ đắc tội người khác mà không hay biết, và khi thất bại họ cũng không dễ mà buông tâm xuống được.

Trong khi đó thì người tuổi Mùi, một biểu tượng của sự hòa bình lại hoàn toàn khác. Họ hiền hòa, không đắc tội ai và là mẫu người không thực dụng, thường ít khi có mục tiêu trong đời rõ ràng. Họ theo lý: “Tùy kỳ tự nhiên”, được mất không quan trọng, luôn thuận theo lẽ tự nhiên. Do đó khi thất bại họ cũng chẳng để oán giận trong tâm. 

Tuy rất khác biệt nhưng cả hai tuổi này vẫn bổ sung cho nhau rất tốt. Một người hãnh tiến luôn xông thẳng về trước mà không quan tâm gì đến xung quanh dễ gặp trở lực và thất bại. Ngược lại một người sống không có mục đích lại không cố gắng tiến lên với động lực rõ ràng thì sẽ trắng tay cả đời.

Sự kết hợp của một tính cách làm việc với mục tiêu rõ ràng, tập trung cao độ nhưng vẫn giữ tính cách cẩn thận, dễ gần, không quan trọng được mất chính là chìa khoá để bạn đạt được thành công.

Lời bàn:

Ngọ và Mùi chính là giờ mặt trời đã lên đến đỉnh và hơi có chút cực đoan. Không ai còn ưa cái nắng của nó vì nó làm người ta mệt mỏi. Sự nghiệp đến lúc này sẽ có vô số kẻ thù và cũng ẩn chứa những tai họa bất ngờ có thể làm tiêu tan mọi thứ.

Người lúc này chính là phải giữ lửa nhiệt tình như Ngọ và buông bớt ràng buộc được mất như Mùi thì sự nghiệp mới bền vững.

Ngọ Mùi có ẩn Hỏa bên trong cũng chính là ẩn dụ của sự tu luyện. Làm việc hăng hái như thuở ban đầu cùng với một tâm hồn rộng mở không chấp nê thì mới thành công. Điều này chỉ có người tu luyện mới làm được.

Cặp tuổi Thân và Dậu

Ngoài việc có tính cách quyến rũ, lôi cuốn và cực kỳ sáng tạo thì người tuổi Thân còn được đánh giá cao về trí thông minh, sáng tạo tuyệt vời khi giải quyết vấn đề cho bản thân và người khác.

Trong khi đó thì người tuổi Dậu được ghi nhận bởi tính cách trung thành, đáng tin cậy, vững vàng và rất thành công.

Thân và Dậu lại cũng là 1 cặp Âm Dương tương hỗ và phải luôn ở cạnh nhau. Thế mạnh của cả hai đều là cách khống chế tình huống nhưng ở 2 cách khác nhau.

Một  bên là chỉ có sáng tạo nhưng phong độ không ổn định nên dù giỏi cỡ nào thì họ cũng không khai thác hết tiềm năng của bản thân. Còn người kia thì rất ổn định và cứng rắn nên cũng rất khó để thực hiện các giải pháp đột phá.

Lời bàn:

Thân Dậu chính là lúc hoàng hôn của cuộc đời và sự nghiệp. Lúc này nghiệp lực cũng như các loại nguy cơ sẽ bủa vây khắp nơi, sát khí trùng trùng. Muốn vượt qua phải luôn ổn định phong độ, mạnh mẽ trung thành và uy tín như Dậu, đồng thời càng phải thoát ra cái khung hạn hẹp của mình để tìm giải pháp đột phá.

Thân Dậu hành Kim chính là sức mạnh của sự quyết tâm cứng rắn như kim cương của người tu luyện. Dũng mãnh kiên quyết vượt qua các quan ải khó khăn với một tinh thần và trí huệ vô hạn mới thành công.

Cặp tuổi Tuất và Hợi

Trung thành, dễ mến nên người tuổi Tuất luôn là bạn tốt nhất của tất cả mọi người. Sự tự tin của họ dễ dàng truyền cảm hứng. Họ cũng luôn sẵn sàng giúp đỡ người khác.

Người tuổi Hợi lại rất thật thà, dễ gần và cũng trung tín không thua gì tuổi Tuất nên rất dễ trờ thành bạn tri kỷ cả đời.

Tuất và Hợi là cặp đôi thể hiện cho thái độ sống rất tích cực. Người tuổi Tuất rất trung thành nhưng người tuổi Hợi với sự duyên dáng, hiểu biết của mình mới làm cho người khác thấy thoải mái nhất khi sống chung.

Lời bàn:

Tuất – Hợi chính là lúc cuối đời của con người. Sau bao tranh đấu nhọc nhằn rốt cuộc điều quý giá nhất mà một người muốn lưu lại cho hậu nhân chính là danh tiếng hay sự nghiệp. Để làm được điều đó, bạn cần phải có sự trung tín và hiểu biết của cặp Tuất Hợi này.

Mặt khác Tuất là Hỏa Khố (kho lửa) tượng trưng cho người tu hành và Hợi chính là đất trường Sinh của Thủy tượng trưng cho trí tuệ.

Từ tu luyện (Tuất Hỏa) mà trí tuệ hậu thiên một đời thoát thai thành Đại Trí Đại Huệ, đạt đến cảnh giới giải thoát. Cũng là lý do vì sao mà Hợi lại đứng cuối cùng trong 12 địa chi.

***

Văn minh Trung Hoa là văn minh Thần truyền hơn 5.000 năm với sự kết hợp của Phật – Lão – Nho, ảnh hưởng thâm sâu vào mọi mặt trong đời sống từ tinh thần đến vật chất. 

Trong khi Phật và Lão giảng về tu luyện để siêu xuất khỏi thế gian thì Nho Giáo lại giảng tu luyện để giữ gìn đạo đức và trở thành người tốt, xây dựng xã hội tốt đẹp. Nho giáo cũng khuyên chúng ta nên Trung Dung, không bao giờ nên quá cực đoan cho dù tình huống trên đời có xấu như thế nào đi nữa. 

12 con giáp là một phần của văn minh Trung Hoa nên cũng thấm nhuần tư tưởng đó, thể hiện ra 12 mặt tính cách của một đời người với hàm ý thâm sâu. 

Không có tính cách nào tốt nhất cũng như xấu nhất mà chỉ do người vận dụng, vận dụng sao cho Âm Dương hài hòa, sao cho đạt Đạo. Chỉ khi người ta giữ gìn được đạo đức thì mới tìm được sự bình yên, hài hoà trong cuộc đời của chính mình.