Trên bề nổi, cuộc chiến tại Syria hiện nay đang trở thành một mớ bòng bong với giao tranh liên miên giữa nhiều thế lực, với các tư tưởng tôn giáo hay những mục đích chính trị xung khắc. Nhưng ẩn dưới tảng băng nổi đó, những cuộc đụng độ trên quốc gia Trung Đông này đang được "tài trợ" bởi một một "thế lực" khác cũng ghê gớm không kém: những viên thuốc Captagon.
Theo Washington Post, Captagon là một loại thuốc dạng viên, nhỏ, gây nghiện, và đang được bày bán tràn lan tại các khu chợ đen của Syria cũng như trên khắp lãnh thổ Trung Đông, đem về khoản lợi nhuận hàng trăm triệu USD mỗi năm, trong bối cảnh chiến tranh leo thang.
Captagon được chiết xuất từ fenetylline hydrochloride, có tác dụng kích thích thần kinh, tạo cảm giác hưng phấn tột độ, khiến các tay súng có thể tỉnh táo trong nhiều ngày và bắn giết không gớm tay.
"Đừng có hy vọng ngủ được, hay thậm chí là nhắm mắt thôi cũng không thể. Và không có loại thuốc nào khác có thể ngăn cản tác dụng của thứ thuốc này" - một tay súng người Lebanon giấu tên phát biểu trên BBC.
"Tôi có cảm giác như đang thống trị cả thế giới. Như thể tôi đang sở hữu một thứ sức mạnh mà không ai khác có" - một tay súng nghiện thuốc cho biết. "Uống Captagon vào rồi thì không còn nỗi sợ hãi nào nữa" - một người khác nói thêm.
Phát biểu với Reuters, một quan chức kiểm soát lưu hành thuốc tại thành phố Homs cho biết, ông đã tận mất chứng kiến tác dụng của Captagon ở những tay súng bị bắt giữ để tra khảo. "Các tù nhân bị tra tấn nhưng không cảm thấy đau, thậm chí vẫn còn cười được dù dính đòn mạnh. Chúng tôi phải đợi 2 ngày để Captagon hết tác dụng rồi mới tra khảo được" - quan chức này cho biết.
Một tay súng Syria cũng nói với BBC rằng, có thể nói Captagon được đặc biệt chế ra để dung cho chiến trường, bởi loại thuốc này như thể cho các chiến binh "siêu năng lượng" cùng tâm lý không biết sợ hãi.
"Lữ đoàn trưởng nói với chúng tôi rằng loại thuốc này sẽ 'cung cấp năng lượng cho các cậu đấy, thử đi'. Chúng tôi thử lần đầu và cảm thấy rất khỏe khoắn, nếu có phải 1 chọi 10 thì vẫn thắng được. Chúng tôi lúc nào cũng tỉnh táo, không biết mệt, không nghĩ đến việc ngủ. Nếu cấp trên có ra lệnh đột phá doanh trại địch, tôi cũng vẫn xông lên mà không sợ gì cả" - tay súng này kể lại.
Đương nhiên, Captagon có rất nhiều tác dụng phụ nguy hiểm, trong đó nổi bật nhất là nguy cơ gây bệnh tâm thần và gây tổn thương não bộ, theo phân tích của các bác sĩ đăng trên BBC. Theo một bản báo cáo do hãng tin Reuters xuất bản năm 2014, chiến tranh đã biến Syria trở thành "mỏ" sản xuất và tiêu thụ thuốc kích thích.
"Quân đội chính phủ Syria và phe nổi dậy mỗi bên đều cáo buộc bên còn lại đã lạm dụng Captagon để tạo ra những binh đoàn chinh chiến không ngủ. Các dược sĩ còn nói rằng người dân thường Syria cũng đang sử dụng rộng rãi thứ thuốc này, với giá $5-$20 USD/viên" - báo cáo cho biết.
Cũng theo Reuters, Captagon đã xuất hiện ở phương Tây từ thập kỉ 60, khi chúng được sử dụng để giúp các bệnh nhân bị trầm cảm, tăng động, hay chứng ngủ rũ. Tuy nhiên, đến thập kỉ 80, tác dụng gây nghiện nặng đã buộc các nhà chức trách phải ban lệnh cấm lưu hành thứ thuốc này.
Tuy nhiên, Captagon không vì thế mà biến mất. Những viên thuốc này tiếp tục được buôn lậu từ châu Âu qua vùng vịnh, và nay trở thành loại thuốc kích thích được tiêu thụ trái phép nhiều nhất tại chiến trường Syria. "Cơ sở hạ tầng nhà nước xuống cấp, đường biên giới lỏng lẻo, và chiến sự leo thang đã biến Syria từ chỗ chỉ là trạm trung chuyển Captagon nay đã thành trung tâm sản xuất và tiêu thụ hàng đầu" - theo Reuters.