TIỂU SỬ ĐỨC GIÁO HOÀNG PHANXICÔ (1936–2025)

 

Khẩu hiệu: "Miserando atque Eligendo" – Thương xót và Tuyển chọn

1. Thời niên thiếu và ơn gọi

Đức Giáo hoàng Phanxicô, tên khai sinh Jorge Mario Bergoglio, chào đời tại Buenos Aires, Argentina vào ngày 17 tháng 12 năm 1936. Cha của ngài, ông Mario Bergoglio, là một kế toán viên ngành đường sắt, gốc Ý nhập cư. Mẹ ngài, bà Regina Sivori, là một người vợ hiền lành, tận tụy nuôi dưỡng năm người con.

Cậu Jorge Bergoglio tốt nghiệp thạc sĩ hóa học, nhưng sau đó chọn theo đuổi ơn gọi linh mục. Ngày 11 tháng 3 năm 1958, cậu gia nhập tập viện Dòng Tên tại Córdoba. Ngài hoàn tất chương trình học về khoa học nhân văn tại Chile và trở về Argentina năm 1963 để nhận bằng cử nhân triết học tại Colegio de San José, San Miguel.

Từ năm 1964 đến 1965, thầy Bergoglio giảng dạy văn chương và tâm lý học tại trường Immaculada Concepción ở Santa Fe; năm 1966, thầy tiếp tục dạy tại Colegio del Salvador ở Buenos Aires.

Từ năm 1967 đến 1970, thầy học thần học tại Colegio de San José. Ngày 13 tháng 12 năm 1969, thầy Jorge Bergoglio được Đức Tổng Giám mục Ramón José Castellano truyền chức linh mục.

2. Sứ vụ linh mục và đời sống Dòng Tên

Từ năm 1970 đến 1971, cha Bergoglio tiếp tục học tại Đại học Alcalá de Henares, Tây Ban Nha. Ngày 22 tháng 4 năm 1973, ngài tuyên khấn trọn đời trong Dòng Tên.

Trở về Argentina, cha Bergoglio đảm nhiệm nhiều vai trò: giám sư tập viện tại Villa Barilari, San Miguel; giáo sư thần học; cố vấn tỉnh Dòng Tên Argentina; và viện trưởng Colegio Máximo thuộc khoa triết học và thần học.

Ngày 31 tháng 7 năm 1973, ngài được bổ nhiệm làm Giám tỉnh Dòng Tên tại Argentina, nhiệm kỳ kéo dài sáu năm.

Từ năm 1980 đến 1986, ngài một lần nữa phục vụ tại Colegio de San José, đồng thời làm linh mục giáo xứ tại San Miguel. Năm 1986, ngài đến Đức để hoàn thành luận án tiến sĩ, sau đó phục vụ tại Colegio del Salvador, Buenos Aires và nhà thờ Dòng Tên ở Córdoba trong vai trò linh hướng và cha giải tội.

3. Con đường Giám mục

Đức Hồng y Antonio Quarracino, Tổng Giám mục Buenos Aires, nhận thấy tài năng của cha Bergoglio và đề nghị ngài trở thành cộng sự thân cận.

Ngày 20 tháng 5 năm 1992, Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II bổ nhiệm ngài làm Giám mục phụ tá Buenos Aires, hiệu tòa Auca. Ngày 27 tháng 6 cùng năm, thầy Bergoglio được tấn phong Giám mục tại Nhà thờ Chính tòa Buenos Aires, do Đức Hồng y Quarracino chủ sự. Ngài chọn khẩu hiệu giám mục "Miserando atque eligendo" ("Được thương xót và tuyển chọn").

Được bổ nhiệm làm Đại diện Giám mục khu vực Flores ngày 21 tháng 12 năm 1993, ngài đồng thời giữ chức Tổng Đại diện của Tổng Giáo phận Buenos Aires.

Ngày 3 tháng 6 năm 1997, ngài được nâng lên làm Tổng Giám mục Phó Buenos Aires. Sau khi Đức Hồng y Quarracino qua đời, ngài kế nhiệm và trở thành Tổng Giám mục Chính tòa Buenos Aires vào ngày 28 tháng 2 năm 1998, đồng thời đứng đầu các tín hữu nghi lễ Đông phương tại Argentina.

4. Hồng y và vai trò nổi bật tại Mỹ Châu

Ngày 21 tháng 2 năm 2001, Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II phong ngài làm Hồng y, nhận nhà thờ hiệu tòa San Roberto Bellarmino.

Từ chối các lễ hội mừng tấn phong, ngài kêu gọi các tín hữu quyên góp số tiền dành cho việc đi lại để giúp người nghèo.

Là trưởng ấn của Đại học Công giáo Argentina, ngài viết nhiều tác phẩm thần học, trong đó nổi bật:

• Meditaciones para religiosos (1982)

• Reflexiones sobre la vida apostólica (1992)

• Reflexiones de esperanza (1992)

Năm 2001, tại Thượng Hội đồng Giám mục về sứ vụ giám mục, ngài nhấn mạnh tầm quan trọng của vai trò giám mục như ngôn sứ công lý, người giảng dạy giáo huấn xã hội Công giáo và bảo vệ đức tin.

Sống tinh thần nghèo khó, tự nấu ăn, từ chối xa hoa, ngài nhiều lần tuyên bố: "Dân tôi nghèo và tôi cũng là người nghèo như họ."

Ngài lên tiếng mạnh mẽ trong cuộc khủng hoảng tài chính Argentina năm 2001, nhưng vẫn duy trì đời sống tiết chế đến mức được xem như khổ hạnh.

5. Vai trò quốc tế và hành trình đến ngôi giáo hoàng

Ngài từng từ chối vị trí Chủ tịch Hội đồng Giám mục Argentina năm 2002, nhưng năm 2005 được bầu và năm 2008 tái cử.

Năm 2005, ngài tham gia mật nghị bầu Đức Giáo hoàng Biển Đức XVI.

Là Tổng Giám mục của một Tổng giáo phận trên 3 triệu dân, ngài phát động dự án mục vụ với bốn mục tiêu:

• Xây dựng cộng đoàn huynh đệ, cởi mở

• Giáo dân có vai trò lãnh đạo

• Truyền giáo toàn diện đến mọi người dân

• Chăm lo cho người nghèo và bệnh nhân

Ngài đặc biệt nhấn mạnh việc tái truyền giáo Buenos Aires với tinh thần nhìn nhận bối cảnh lịch sử và cấu trúc thành phố.

Năm 2009, ngài phát động chiến dịch đoàn kết kỷ niệm 200 năm độc lập Argentina, dự kiến thành lập 200 tổ chức từ thiện vào năm 2016.

Ngài kỳ vọng nhiều vào ảnh hưởng của hội nghị Aparecida năm 2007, coi đó như "Evangelii Nuntiandi của châu Mỹ Latinh".

6. Triều Giáo hoàng Phanxicô

Ngày 13 tháng 3 năm 2013, ngài được bầu làm Giáo hoàng, chọn tông hiệu Phanxicô. Đây là vị giáo hoàng đầu tiên đến từ châu Mỹ Latinh.

Triều Giáo hoàng của ngài nổi bật với:

• Tinh thần khiêm tốn, gần gũi, cải tổ sâu rộng Giáo hội

• Nhấn mạnh lòng thương xót, ưu tiên người nghèo, bảo vệ môi trường

• Thúc đẩy hiệp hành, đối thoại liên tôn, đại kết

Ngài cải tổ giáo triều Rôma với Tông hiến Praedicate Evangelium (2022); thúc đẩy tinh thần loan báo Tin Mừng với Tông huấn Evangelii Gaudium (2013); đồng hành với các gia đình qua Amoris Laetitia (2016).

Tông huấn Gaudete et Exsultate (2018) cổ võ đời sống thánh thiện nơi người Kitô hữu thường ngày.

Christus Vivit (2019) khơi dậy niềm hy vọng nơi giới trẻ; Querida Amazonia (2020) bảo vệ nền văn hóa bản địa Amazon.

Thông điệp Laudato si' (2015) kêu gọi chăm sóc "ngôi nhà chung", còn Fratelli tutti (2020) mở rộng thông điệp tình huynh đệ toàn cầu.

Dignitas infinita (2024) đánh dấu bước tiến mới trong việc nhấn mạnh tình yêu và lòng thương xót của Chúa Giêsu trong bối cảnh thế giới hiện nay.

Bên cạnh đó, ngài hoàn tất thông điệp Lumen Fidei (2013) do Đức Bênêđictô XVI khởi thảo, khẳng định vai trò trung tâm của đức tin.

7. Về Nhà Cha

Lúc 7:35 sáng thứ Hai ngày 21 tháng 4 năm 2025, Đức Giáo hoàng Phanxicô được Chúa gọi về tại Nhà trọ Thánh Marta, hưởng thọ 88 tuổi.

Ngài đã dâng hiến:

• 56 năm đời linh mục

• 33 năm giám mục

• 12 năm phục vụ Giáo hội hoàn vũ trong cương vị Giáo hoàng

Triều Giáo hoàng của Đức Phanxicô là luồng gió mới mà Thánh Thần thổi vào Giáo hội trong thế kỷ XXI: canh tân, yêu thương và mở rộng cánh cửa hy vọng cho toàn thế giới.

8/ Những thời khắc cuối cùng

Vào sáng thứ Hai Phục Sinh, ngày 21 tháng 4 năm 2025, Tòa Thánh thông báo Đức Giáo hoàng Phanxicô đã về nhà Cha lúc 7:35 sáng tại Nhà Trọ Thánh Mácta. Tin buồn khiến cả thế giới bàng hoàng, và hàng triệu tín hữu tại Việt Nam hướng lòng về Vatican để theo dõi những diễn biến về vị Cha Chung vừa hoàn tất hành trình dương thế. Chúng ta cùng nhìn lại những thời khắc cuối cùng của Đức Thánh Cha Phanxicô.

Hành Trình Bệnh Tật và Hồi Phục

Nhập Viện và Chẩn Đoán

Ngày 14 tháng 4 năm 2025, Đức Thánh Cha được đưa vào điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Agostino Gemelli sau vài ngày bị viêm phế quản. Tình trạng sức khỏe của ngài dần trở nên nghiêm trọng, và các bác sĩ chẩn đoán ngài bị viêm phổi hai bên vào ngày 18 tháng 4. Sau 38 ngày điều trị, ngài trở về Nhà Trọ Thánh Mácta tại Vatican để tiếp tục quá trình hồi phục.

Thăm Đền Thờ Thánh Phêrô

Dù thể trạng suy yếu và phải thở oxy, ngày 10 tháng 4 năm 2025, Đức Thánh Cha bất ngờ đến Đền Thờ Thánh Phêrô. Ngài thinh lặng cầu nguyện trước mộ Thánh Bônaventura (Thánh Bônaventura: Tiến sĩ Hội Thánh, thuộc Dòng Phanxicô, người mà Đức Thánh Cha đặc biệt kính mến) trong khoảng 10 phút. Sau đó, ngài thăm các di tích của Đức Giáo hoàng Bênêđictô XV, Phaolô VI, và Gioan Phaolô II, đồng thời chào hỏi các nhân viên trùng tu với nụ cười và ánh mắt đầy yêu thương.

Các Hoạt Động Mục Vụ Cuối Cùng

Soạn Suy Niệm Đàng Thánh Giá

Ngày 15 tháng 4 năm 2025, Phòng Báo chí Tòa Thánh cho biết Đức Thánh Cha đã soạn các bài suy niệm Đàng Thánh Giá cho buổi cầu nguyện tại Đấu trường Colosseo vào tối thứ Sáu Tuần Thánh, ngày 18 tháng 4. Dù không thể hiện diện, các suy niệm của ngài tiếp tục dẫn dắt tâm hồn các tín hữu trong Tuần Thánh.

Tri Ân Bệnh Viện Gemelli

Ngày 16 tháng 4 năm 2025, tại Hội trường Phaolô VI, Đức Thánh Cha tiếp kiến ban lãnh đạo và nhân viên Bệnh viện Đa khoa Gemelli cùng Sở Y tế Vatican. Ngài bày tỏ lòng biết ơn vì sự chăm sóc tận tình trong 38 ngày điều trị, nhắn nhủ: “Cảm ơn anh chị em vì sự phục vụ tuyệt vời tại bệnh viện. Xin hãy tiếp tục bài giảng Bác ái (Bác ái: Nhân đức đối thần, thể hiện qua tình yêu thương dành cho Thiên Chúa và tha nhân).” Ngài tặng họ một bông hoa vàng trắng, biểu tượng của lòng tri ân.

Thăm Nhà Tù Regina Coeli

Chiều thứ Năm Tuần Thánh, ngày 17 tháng 4 năm 2025, Đức Thánh Cha đến nhà tù Regina Coeli ở Rôma, gặp gỡ khoảng 70 tù nhân và nhân viên nhà tù. Dù sức khỏe chưa hoàn toàn bình phục, ngài dành 30 phút để hỏi thăm và ban phép lành, tiếp nối truyền thống thăm các tù nhân trong Tam Nhật Vượt Qua, như ngài đã thực hiện trong suốt triều đại Giáo hoàng.

Ban Phép Lành Urbi et Orbi Lần Cuối

Trưa ngày 20 tháng 4 năm 2025, sau Thánh lễ Phục Sinh, Đức Thánh Cha xuất hiện tại ban công Đền Thờ Thánh Phêrô để ban phép lành Urbi et Orbi (Urbi et Orbi: Phép lành Toàn xá, dành cho thành Rôma và toàn thế giới). Dù giọng nói yếu ớt, ngài chào các tín hữu: “Anh chị em thân mến, chúc mừng Phục Sinh!” Đức Tổng Giám mục Diego Ravelli, thay ngài, đọc công thức phép lành ngắn gọn. Sau đó, Đức Thánh Cha bất ngờ xuất hiện tại Quảng trường Thánh Phêrô để chào 50.000 tín hữu hiện diện. Được tháp tùng bởi cha thư ký riêng và y tá, ngài di chuyển bằng xe đến các khu vực xa để mọi người có thể nhìn thấy. Cử chỉ này thể hiện tình yêu thương và sự gần gũi với đoàn chiên, dấu ấn đặc trưng của triều đại Giáo hoàng của ngài. Ngài xúc động nói với y tá riêng, ông Strambi: “Cảm ơn con đã đưa cha trở lại quảng trường.”

Những Giờ Phút Cuối Đời

Sáng thứ Hai Phục Sinh, ngày 21 tháng 4 năm 2025, vào lúc 5:30 sáng, tình trạng sức khỏe của Đức Thánh Cha đột ngột xấu đi. Khoảng một giờ sau, ngài giơ tay chào từ biệt ông Strambi, người y tá trung tín, trước khi rơi vào hôn mê do đột quỵ ngay tại phòng riêng ở Nhà Trọ Thánh Mácta. Một nhân chứng cho biết ngài không đau đớn, và mọi chuyện diễn ra rất nhanh. Lúc 9:45 sáng, Đức Hồng y Kevin Farrell, Hồng y Nhiếp chính, thông báo tin Đức Giáo hoàng Phanxicô qua đời từ Nhà Trọ Thánh Mácta với những lời sau:

Anh chị em thân mến, với nỗi buồn sâu sắc, tôi phải báo tin Đức Thánh Cha Phanxicô của chúng ta đã về nhà Cha vào lúc 7:35 sáng nay. Giám mục Rôma, Đức Phanxicô, đã trở về nhà Cha trên trời. Cả cuộc đời ngài đã được hiến dâng để phục vụ Chúa và Hội Thánh của Người. Ngài đã dạy chúng ta sống các giá trị Tin Mừng với lòng trung tín, can đảm, và tình yêu phổ quát, đặc biệt dành cho những người nghèo khổ và bị gạt ra bên lề xã hội. Với lòng biết ơn sâu xa trước tấm gương của một môn đệ đích thực của Chúa Giêsu, chúng ta phó thác linh hồn Đức Giáo Hoàng Phanxicô vào tình yêu thương xót vô biên của Thiên Chúa Ba Ngôi.