Đức Giáo hoàng Lêô XIV - Vị Giáo hoàng thứ 265 của 267 triều đại

- WĐBĐM - Xin giới thiệu bài phỏng vấn linh mục Phêrô Nguyễn Thanh Tùng, giáo sư ĐCV Thánh Giuse môn lịch sử Giáo hội về cuộc bầu chọn Đức Giáo hoàng Lêô thứ XIV do Ban truyền thông TGP Sài Gòn thực hiện.

Soeur Têrêsa Duyên Sa, SPC: Thưa cha, qua những thước phim ghi lại hình ảnh cuộc bầu chọn Giáo hoàng đã được trình chiếu. Xin cha chia sẻ cảm xúc của mình khi chứng kiến sự kiện trọng đại này?

Lm. Phêrô Nguyễn Thanh Tùng: Những ngày qua, không chỉ Giáo hội Công giáo hoàn vũ hướng về Rôma, nơi diễn ra mật nghị hồng y tại Nhà nguyện Sistina, mà cả thế giới, từ các lĩnh vực chính trị, xã hội đến văn hóa, cũng hướng về đó để đón chờ tin tức về vị Giáo hoàng mới. Vai trò của Đức Thánh Cha không chỉ giới hạn trong Giáo hội, mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến các vấn đề hòa bình, công lý, hiệp nhất và yêu thương trên toàn cầu. Vì thế, cả cộng đồng Công giáo lẫn xã hội thế tục đều trông đợi gương mặt kế vị Đức Phanxicô.

Soeur Têrêsa Duyên Sa, SPC: Qua những tư liệu được trình chiếu, cha có nhận định gì về Mật nghị Hồng y và cuộc bầu chọn Giáo hoàng?

Lm. Phêrô Nguyễn Thanh Tùng: Mật nghị Hồng y, xét về hình thức, dường như đơn giản hơn nhiều so với các cuộc bầu cử chính trị, chẳng hạn như bầu tổng thống Hoa Kỳ, vốn thường gây cấn và kịch tính. Tuy nhiên, điều đặc biệt trong mật nghị là bầu khí thánh thiêng, nơi Chúa Thánh Thần hành động qua các Hồng y, như những khí cụ của Ngài. Không phải yếu tố con người hay cơ chế bầu chọn thế gian quyết định, mà chính Thiên Chúa, qua Chúa Thánh Thần, tuyển chọn vị kế nhiệm Thánh Phêrô, như Ngài đã chọn gọi Thánh Phêrô ngày xưa. Vì thế, Đức Lêô thứ XIV, vị Tân Giáo hoàng của chúng ta, là hiện thân của thánh ý Thiên Chúa.

Soeur Têrêsa Duyên Sa, SPC: Khi khói trắng bốc lên từ Nhà nguyện Sistina vào chiều ngày 8 tháng 5, cảm xúc của cha thế nào?

Lm. Phêrô Nguyễn Thanh Tùng: Vào lúc 18:09 giờ Rôma, tức 23:09 giờ Việt Nam ngày 8 tháng 5, khi khói trắng xuất hiện, niềm vui của đám đông tại Quảng trường Thánh Phêrô như vỡ òa. Đặc biệt, khi Đức Thánh Cha Lêô thứ XIV xuất hiện, niềm vui ấy khó có thể diễn tả bằng lời. Giáo hội Công giáo có một vị lãnh đạo mới, đấng kế vị Thánh Phêrô và Đức Phanxicô, đảm bảo lời hứa của Chúa Giêsu: “Cửa âm phủ sẽ không thắng nổi” (Mt 16,18). Bản thân tôi cảm nhận một niềm vui thánh thiêng, sâu lắng trong tâm hồn, vượt xa những cảm xúc thông thường.

Soeur Têrêsa Duyên Sa, SPC: Con cũng rất xúc động, thưa cha. Việc Chúa Thánh Thần thực hiện vượt ngoài sức tưởng tượng của con người và những gì truyền thông đưa tin. Đặc biệt, khi biết Tân Giáo hoàng là người Hoa Kỳ đầu tiên và là người châu Mỹ thứ II, cha có ngạc nhiên không?

Lm. Phêrô Nguyễn Thanh Tùng: Thật ra, trước Mật nghị, truyền thông đã nhắc đến 6 hoặc 8 ứng viên sáng giá, nhưng Đức Lêô thứ XIV hầu như không được đề cập. Khi công bố danh tính ngài, tôi có chút ngỡ ngàng. Tuy nhiên, nhìn trong đức tin, chúng ta nhận ra Giáo hội mang hai chiều kích: nhân loại và mầu nhiệm. Dù các Hồng y bỏ phiếu, chính Chúa Thánh Thần dẫn dắt và Thiên Chúa tuyển chọn vị Giáo hoàng theo thánh ý Ngài. Sự ngỡ ngàng ban đầu nhanh chóng nhường chỗ cho niềm xác tín rằng tất cả là hồng ân và kế hoạch của Thiên Chúa.

Soeur Têrêsa Duyên Sa, SPC: Thưa cha, có thông tin cho rằng Đức Lêô thứ XIV là vị Giáo hoàng thứ 267. Điều này có đúng không?

Lm. Phêrô Nguyễn Thanh Tùng: Cần làm rõ rằng Đức Lêô thứ XIV là vị Giáo hoàng thứ 265, không phải 267. Trong lịch sử Giáo hội, chúng ta phân biệt giữa triều đại Giáo hoàng và vị Giáo hoàng. Có 267 triều đại, nhưng chỉ 265 vị Giáo hoàng, vì một số vị đảm nhận nhiều triều đại. Chẳng hạn, Đức Bênêđictô thứ IX đảm nhận ba triều đại: lần thứ I từ 1032–1044, lần thứ II năm 1045 (chỉ 20 ngày), và lần thứ III từ 1047–1048. Do đó, trừ đi hai triều đại trùng, chúng ta có 265 vị Giáo hoàng. Niên giám Tòa Thánh xác nhận điều này.

Soeur Têrêsa Duyên Sa, SPC: Dạ, con hiểu rằng 267 là số triều đại, còn 265 là số vị Giáo hoàng. Vậy có trường hợp nào đặc biệt khiến số liệu này khác nhau không?

Lm. Phêrô Nguyễn Thanh Tùng: Đúng vậy. Ngoài trường hợp Đức Bênêđictô thứ IX, còn có những trường hợp khác, như Đức Stêphanô thứ II (năm 752). Ngài được bầu làm Giáo hoàng nhưng qua đời ba ngày sau, trước khi được tấn phong Giám mục, nên không được tính là triều đại chính thức. Theo giáo luật, một nam nhân đã lãnh nhận Bí tích Rửa tội có thể được bầu làm Giáo hoàng, dù chưa là Giám mục. Tuy nhiên, nếu chưa được tấn phong Giám mục Rôma, người đó không được coi là Giáo hoàng chính thức. Vì thế, Đức Lêô thứ XIV là vị giáo hoàng thứ 265, thuộc triều đại thứ 267.

Soeur Têrêsa Duyên Sa, SPC: Thưa cha, trước khi đăng quang, nhiệm vụ đầu tiên của Đức Lêô thứ XIV là gì?

Lm. Phêrô Nguyễn Thanh Tùng: Nhiệm vụ đầu tiên của Đức Lêô thứ XIV là nhậm chức Giám mục chính tòa Giáo phận Rôma tại Vương cung Thánh đường Gioan Latêranô, nơi đặt ngai tòa Giám mục Rôma. Giáo hoàng, trước hết, là Giám mục Rôma, kế vị Thánh Phêrô trong vai trò này, rồi mới đến vai trò thủ lãnh Giáo hội hoàn vũ. Sau đó, ngài sẽ cử hành lễ đăng quang chính thức.

Soeur Têrêsa Duyên Sa, SPC: Cha có thể chia sẻ thêm về lý do một Giáo hoàng như Đức Bênêđictô thứ IX có tới ba triều đại?

Lm. Phêrô Nguyễn Thanh Tùng: Vào thời Trung Cổ (thế kỷ V–XV), thế quyền và thần quyền thường đan xen, đặc biệt trong việc bầu chọn Giáo hoàng. Trước năm 1059, các hoàng đế thường chi phối việc bổ nhiệm Giáo hoàng. Đức Bênêđictô thứ IX, lên ngôi năm 1032 khi mới 10 tuổi, là ví dụ điển hình. Triều đại thứ I của ngài kéo dài đến 1044, nhưng do áp lực thế quyền, ngài bị buộc từ chức. Sau đó, nhờ sự ủng hộ của dòng tộc và hoàng đế, ngài trở lại làm Giáo hoàng hai lần nữa, dù lần thứ hai chỉ kéo dài 20 ngày. Đến năm 1059, Đức Nicôla thứ II cải cách, trao quyền bầu Giáo hoàng cho các Hồng y, và từ năm 1274, Mật nghị Hồng y được thiết lập, đảm bảo tính độc lập và thiêng liêng của cuộc bầu chọn.

Soeur Têrêsa Duyên Sa, SPC: Thưa cha, thông điệp đầu tiên của Đức Lêô thứ XIV là mong muốn một Giáo hội hiệp hành, tìm kiếm hòa bình, sống đức ái và gần gũi người đau khổ. Cha có thể giải thích thêm về thông điệp này?

Lm. Phêrô Nguyễn Thanh Tùng: Thông điệp của Đức Lêô thứ XIV, được công bố tại Quảng trường Thánh Phêrô tối ngày 8 tháng 5, nhấn mạnh một Giáo hội hiệp hành, nghĩa là cùng bước đi với nhân loại, đặc biệt với những người nghèo khổ, thấp cổ bé miệng. Ngài tiếp nối tinh thần Thượng Hội đồng, mở ra với thế giới để loan báo Tin Mừng và thực thi đức ái. Sứ điệp hòa bình của ngài đặc biệt quan trọng trong bối cảnh chiến tranh Nga–Ukraine, xung đột Trung Đông, và mới đây là Ấn Độ–Pakistan. Những cuộc chiến này gây bao đau thương và bất ổn, đe dọa nhân loại, thậm chí bởi vũ khí hạt nhân. Giáo hội, theo lệnh truyền của Thiên Chúa, có sứ mạng gìn giữ hòa bình và bảo vệ phẩm giá con người. Thông điệp này phản ánh tinh thần tông hiệu “Lêô”, nối tiếp Đức Lêô thứ XIII, người đặt nền tảng học thuyết xã hội Công giáo với thông điệp Rerum Novarum (1891), bảo vệ người lao động và chống bất công.

Soeur Têrêsa Duyên Sa, SPC: Lời chào đầu tiên của Đức Lêô thứ XIV là “Bình an cho anh chị em”. Cha có thể giải thích ý nghĩa của lời chào này?

Lm. Phêrô Nguyễn Thanh Tùng: Lời chào “Bình an cho anh chị em” (Ga 20,19) của Đức Lêô thứ XIV lặp lại lời Chúa Giêsu Phục Sinh nói với các Tông đồ trong nhà Tiệc Ly, khi các ngài đang sợ hãi. Trong đức tin Kitô giáo, hòa bình đích thực chỉ tìm thấy nơi Thiên Chúa và trong chân lý. Trong bối cảnh thế giới bất ổn, với chiến tranh và đau khổ, lời chào này mang ý nghĩa sâu sắc, kêu gọi đừng sợ hãi và đặt niềm tin vào Chúa. Đây cũng là truyền thống của Giáo hội, lặp lại trong Thánh Lễ, và nối kết với lời chào “Shalom” (bình an) của người Do Thái. Đức Lêô thứ XIV, qua lời chào này, muốn mang lại niềm hy vọng và bình an cho Giáo hội và nhân loại.

Soeur Têrêsa Duyên Sa, SPC: Cha có thể giải thích ý nghĩa Tông hiệu “Lêô” của Đức Tân Giáo Hoàng?

Lm. Phêrô Nguyễn Thanh Tùng: Tông hiệu “Lêô” mang ý nghĩa sâu sắc, phản ánh đường hướng triều đại Giáo hoàng. Trong lịch sử, 14 vị Giáo hoàng chọn Tông hiệu này, bắt đầu từ Đức Lêô Cả (thế kỷ V), người bảo vệ Rôma trước quân Hung Nô và củng cố đức tin. Gần đây, Đức Lêô thứ XIII (1878–1903) nổi tiếng với thông điệp Rerum Novarum, đặt nền tảng cho học thuyết xã hội Công giáo, bảo vệ người lao động và phẩm giá con người. Đức Lêô thứ XIV, khi chọn Tông hiệu này, cho thấy ngài sẽ tiếp tục con đường bảo vệ người nghèo, thúc đẩy hòa bình, và xây dựng một Giáo hội hiệp hành, mở ra với thế giới, như ngài đã công bố.

Soeur Têrêsa Duyên Sa, SPC: Con xin cảm ơn cha đã dành thời gian chia sẻ về Đức Tân Giáo Hoàng Lêô thứ XIV.

Lm. Phêrô Nguyễn Thanh Tùng: Xin cảm ơn soeur và quý vị khán thính giả. Chúng ta hân hoan vì Giáo hội Công giáo có vị lãnh đạo mới, Đức Lêô thứ XIV, dẫn dắt 1,4 tỷ tín hữu trên toàn thế giới. Hãy tạ ơn Chúa, cầu nguyện cho Đức Tân Giáo hoàng, và cùng nhau xây dựng Giáo hội tại địa phương, trong giáo xứ, và tại Việt Nam, để Giáo hội ngày càng phát triển theo thánh ý Chúa. Xin hẹn gặp lại quý vị trong các chương trình tiếp theo.