Ảnh minh họa: Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken (T) và đồng nhiệm Indonesia, Retno Marsudi trong cuộc họp với các ngoại trưởng ASEAN ngày 23/09/2021 bên lề Đại Hội Đồng LHQ ở New York (Hoa Kỳ). Mỹ và Liên Âu bị chính quyền quân sự Miến Điện ngày 16/10/2021 tố cáo là đã gây sức ép trên ASEAN để trục xuất Miến Điện ra khỏi Thượng Đỉnh ASEAN. © AP - Kena Betancur

Ngay sau khi khối Đông Nam Á ASEAN công bố quyết định không cho lãnh đạo quân sự Miến Điện tham dự Hội Nghị Thượng Đỉnh sắp mở ra, chính quyền Naypyidaw ngày 16/10/2021 đã lên án việc không tôn trọng truyền thống đồng thuận và nguyên tắc của Hiệp Hội Đông Nam Á, đồng thời khẳng định rằng ASEAN đã chiều theo sức ép của Liên Hiệp Châu Âu và Hoa Kỳ.

Theo nhật báo Hồng Kông South China Morning Post, trên trang Facebook của mình, bộ Ngoại Giao Miến Điện trong tay chính quyền quân sự cho rằng quyết định của ngoại trưởng 9 nước còn lại trong ASEAN ngày 15/10 đã được đưa ra mà “không có sự đồng thuận và đi ngược lại các mục tiêu của ASEAN, Hiến Chương ASEAN và các nguyên tắc của hiến chương này”.

Tuyên bố nói thêm: “Trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược đang nổi lên trong khu vực, việc bỏ qua truyền thống tốt đẹp của ASEAN là thúc đẩy sự thống nhất trong đa dạng và giải quyết những khác biệt thông qua tham vấn và đồng thuận sẽ ảnh hưởng lớn đến sự thống nhất và vai trò trung tâm của ASEAN”.

Trước đó, theo hãng tin Anh Reuters, phát ngôn viên tập đoàn quân sự Miến Điện Zaw Min Tun đã nói rằng Hoa Kỳ và các đại diện của Liên Hiệp Châu Âu đã gây áp lực buộc các lãnh đạo khác của ASEAN loại lãnh đạo quân sự Miến Điện Min Aung Hlaing ra khỏi hội nghị thượng đỉnh toàn khối sẽ diễn ra từ 26-28/10.

Phát ngôn viên này khẳng định: “Sự can thiệp của nước ngoài cũng có thể được nhìn thấy ở đây. Trước đó (tức là trước khi ASEAN ra quyết định), chúng tôi được biết rằng phái viên của một số nước (ASEAN) đã gặp gỡ các bộ phận đối ngoại của Mỹ và nhận áp lực từ EU”.

Trong một thông báo hôm qua của chủ tịch đương nhiệm ASEAN là Brunei, cuộc họp khẩn cấp của các ngoại trưởng ASEAN hôm 15/10 đã quyết định sẽ mời một "đại diện phi chính trị" từ Myanmar đến tham dự hội nghị thượng đỉnh của khối. Tuyên bố không nêu tên tướng Min Aung Hlaing hoặc đại diện phi chính trị sẽ được mời thay thế ông, và ghi nhận quan điểm “dè dặt” đối với chính quyền quân sự Miến Điện.

Đối với giới phân tích, động thái hiếm hoi của ASEAN hôm 15/10 là một bước ngoặt lớn trong nỗ lực của Hiệp Hội Đông Nam Á nhằm đối phó với thành viên Miến Điện, đã không thực hiện những lời hứa với toàn khối.

Trên mạng Twitter, Aaron Connelly, một nhà phân tích Đông Nam Á thuộc Viện Nghiên Cứu Chiến Lược Quốc Tế IISS đã cho động thái kể trên là một “bước đột phá thực sự đối với ASEAN và đối với các lực lượng chống tập đoàn quân sự (Miến Điện)”.

Theo chuyên gia này, quyết định của ASEAN đã “khôi phục uy tín của nền ngoại giao ASEAN và tước đi cơ hội để tập đoàn quân sự Miến Điện phô trương mình là một chính phủ hợp pháp - những hình ảnh mà họ đã sử dụng để làm nản chí phong trào phản kháng trong nước”.

Theo South China Morning Post, nhiều nhà phân tích khác cũng hoan nghênh tính chưa từng có của quyết định, cho rằng đó có thể là một bước ngoặt trong nỗ lực gây áp lực trên tướng Min Aung Hlaing và tập đoàn quân sự tại Miến Điện.