Thượng đỉnh ASEAN - Đông Á tại Phnom Penh, Cam Bốt, ngày 13/11/2022. AP - Vincent Thian

Hôm nay, 13/11/2022, các nhà lãnh đạo ASEAN đã mở Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á trong bối cảnh khu vực này phải đối mặt với vô số vấn đề, từ ảnh hưởng của cuộc chiến Ukraina, tình hình eo biển Đài Loan, đến các vụ phóng tên lửa liên lục của Triều Tiên và căng thẳng kéo dài ở Biển Đông.

Từ Phnom Penh, đặc phái viên Thanh Phương tường trình :

“Ban đầu ai cũng tưởng rằng tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden không dự Thượng đỉnh Đông Á, vì đến lúc khai mạc, chiếc ghế của ông vẫn để trống. Nhưng rốt cuộc ông Biden cũng đã có mặt cùng với thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường và thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida trong cuộc họp quy tụ các lãnh đạo Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á và 8 đối tác đối thoại, bao gồm cả Hàn Quốc, Úc, New Zealand, Ấn Độ và Nga. Riêng Nga chỉ có ngoại trưởng Lavrov đại diện đến dự thay cho tổng thống Vladimir Putin.

Phát biểu khai mạc thượng đỉnh, thủ tướng Cam Bốt Hun Sen, chủ trì hội nghị thượng đỉnh năm nay, đã kêu gọi các nước đoàn kết để cùng nhau đối đầu với "nhiều thách thức và căng thẳng hiện đang cản trở" nỗ lực thúc đẩy phát triển bền vững trong khu vực. Một trong những căng thẳng đó chính là ở vùng Biển Đông, nơi mà Trung Quốc tranh chấp chủ quyền với một số nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.

Trong bản dự thảo tuyên bố của Thượng đỉnh Đông Á, mà các đồng nghiệp của Nikkei Asia Review có được, tuy không nêu đích danh Trung Quốc, một số nhà lãnh đạo bày tỏ "quan ngại" về các hoạt động bồi đắp đảo và các hoạt động khác ở Biển Đông, đã "làm xói mòn lòng tin, gia tăng căng thẳng và có thể gây phương hại đến hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực."

Tuy nhiên, vốn chủ trương giải quyết các tranh chấp chủ quyền biển đảo trên cơ sở song phương, Bắc Kinh vẫn không chấp nhận sự can thiệp của bên ngoài, nhất là của Washington. Trong cuộc gặp thượng đỉnh Trung Quốc - ASEAN hôm thứ Sáu, thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường đã khẳng định: "Chúng tôi có đầy đủ tự tin, trí tuệ và năng lực để nắm chắc chìa khóa của vấn đề Biển Đông trong tay chúng tôi."

Nói chung, thượng đỉnh Đông Á năm nay diễn ra trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung ngày càng gay gắt, không chỉ trên vấn đề Biển Đông, mà trên những hồ sơ nóng khác, đặc biệt là Đài Loan.

Cho nên thượng đỉnh tại Phnom Penh hôm nay giống như một khúc dạo đầu cho cuộc gặp ngày mai, nhân thượng đỉnh nhóm G20 tại Bali, Indonesia, giữa tổng thống Mỹ Joe Biden và chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình".