Các chuyên gia cho rằng Philippines đã chậm trễ trong công tác ứng phó đại dịch và gặp nhiều khó khăn khi triển khai tiêm chủng.

Khi Philippines ghi nhận ca tử vong do Covid-19 đầu tiên vào ngày 1/2 năm ngoái, Tổng thống Rodrigo Duterte đảm bảo: "Mọi thứ vẫn ổn, không cần sợ hãi Covid-19".

Khi ấy, bệnh nhân 44 tuổi, đến từ Vũ Hán, cũng là người đầu tiên qua đời vì Covid-19 bên ngoài lãnh thổ Trung Quốc. Nhiều quốc gia trên thế giới bao gồm Nga, Nhật Bản và Australia, lúc ấy đã phong tỏa hoặc đóng cửa biên giới đối với người đến từ Trung Quốc. Song ông Duterte chế giễu những người kêu gọi ông làm điều tương tự.

"Trung Quốc đối tốt với chúng tôi. Chúng tôi chỉ muốn thể hiện sự tôn trọng với họ", ông phát biểu.

Quyết định này đi ngược lại lời khuyên từ nhiều chuyên gia y tế, cuối cùng tạo "vết nhơ" trong công cuộc xử lý đại dịch của Philippines. Một năm sau, với dân số 108 triệu người, nước này vẫn vật lộn đối phó với tỷ lệ lây nhiễm gia tăng và sự tàn phá kinh tế, có khu vực bị phong tỏa lâu nhất thế giới là Metro Manila.

Trong khi các nước châu Á khác như Singapore và Indonesia đã khởi động chiến dịch tiêm chủng, Philippines vẫn chật vật để có vaccine. Các thượng nghị sĩ liên tục đặt câu hỏi tại sao chính phủ không thể nói rõ khi nào bắt đầu chủng ngừa. Trong cuộc họp hôm 12/2, ông Duterte tỏ ra bối rối với thắc mắc này.

Trong một cuộc phỏng vấn với truyền thông ngày 17/2, cựu Bộ trưởng Kinh tế Ernesto Pernia, người đã từ chức hồi tháng 4 năm ngoái, bày tỏ sự thất vọng về việc chính phủ đã chậm trễ giải quyết đại dịch.

"Lẽ ra chúng ta phải đối phó sớm hơn từ tháng 2 như Việt Nam. Nhưng chúng ta bắt đầu vào tháng 3. Tôi nghĩ rằng mọi người bất bình vì chúng ta làm điều này muộn màng. Tiến độ thực sự chậm. Rề rà và chậm chạp", ông nói.

Nhân viên y tế tại Metro Manila diễn tập xử lý người bị sốc phản vệ sau tiêm vaccine Covid-19, ngày 18/2. Ảnh: SCMP

Tiến sĩ Anthony Leachon, cựu cố vấn cấp cao lực lượng đặc nhiệm Covid-19 của Duterte, cho biết chính phủ đã mất quá nhiều thời gian để thực hiện lệnh cấm du lịch, thiết lập các cơ sở xét nghiệm và cách ly. Nước này cũng không có đủ kit xét nghiệm, nhiều bệnh nhân tử vong trước khi được xác nhận mắc Covid-19 hay không. Theo ông Leachon, quá trình truy vết tiếp xúc cũng hạn chế.

Ông giải thích mục tiêu dập dịch của mọi quốc gia trên thế giới là "làm phẳng đường cong" - giảm tốc độ lây nhiễm để ngăn chặn hệ thống y tế quá tải.

"Để làm điều đó, bạn cần lập cơ sở kiểm tra, truy vết, cách ly và kiểm dịch. Philippines mất nhiều tháng để thực hiện chúng và chỉ mới thực sự bắt đầu vào tháng 8 năm ngoái", ông nói.

Nước này cũng tụt hậu trong công tác tiêm chủng, chưa làm được gì nhiều để ngăn chặn biến thể nCoV. Với số ca dương tính vượt 555.000 và hơn 11.600 người tử vong, nỗ lực của chính phủ nhằm kiềm chế sự lây lan của virus tiếp tục vấp phải sai lầm và nhầm lẫn.

Năm ngoái, Duterte thành lập lực lượng đặc nhiệm Covid-19 quốc gia dưới quyền của Bộ trưởng Y tế, biên chế là cựu tướng lĩnh, thay vì chuyên gia y tế. Ông cũng bổ nhiệm sĩ quan quân đội lãnh đạo bộ phận phản ứng đại dịch.

Tuần này, chính phủ bất ngờ tuyên bố sẽ mở lại rạp chiếu phim nhằm phục hồi nền kinh tế. Đối mặt với sự phản ứng dữ dội từ các thị trưởng, vốn không biết trước về động thái này, chính quyền ông Duterte khẳng định việc mở cửa bắt đầu từ ngày 1/3. Chuyên gia phân tích kinh tế, nghị sĩ Joey Salceda cảnh báo không nên nới lệnh hạn chế quá sớm.

"Cách ứng phó Covid-19 quan trọng nhất hiện nay là tiêm chủng, đặc biệt cho nhân viên y tế. Đây là ưu tiên tối cao của quốc gia", ông nói. "Dù các địa điểm kinh doanh hoạt động lại, nếu không tiêm phòng cho nhân viên y tế, chúng ta sẽ phải áp lệnh hạn chế một lần nữa khi cơ sở chăm sóc sức khoẻ quá tải, y bác sĩ mắc bệnh".

Khi được yêu cầu nhận xét cách xử lý đại dịch của chính phủ, cựu Bộ trưởng Y tế, tiến sĩ Esperanza Cabral, cho rằng "nó đáng lẽ phải tốt hơn nhiều".

"Dù tôi đánh giá cao sự nỗ lực hết mình của họ, tôi không nghĩ họ đã thành công", bà nhận định. "Họ nói đã làm tốt nhất có thể và tôi không nghi ngờ điều đó. Tất cả những gì cần làm là xem xét kết quả nếu đem so sánh với những nước khác".

Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte. Ảnh: AP

Philippines xếp thứ 79 trên tổng 98 quốc gia trong bảng "Chỉ số Ứng phó Covid" của Viện Lowy của Australia hồi tháng trước, chỉ đạt 30,9 trên 100 điểm, dựa vào số ca mắc, tử vong và lượng xét nghiệm. Trong khi đó, cuộc khảo sát được thực hiện bởi Trung tâm Nghiên cứu ASEAN tại Viện ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore cho thấy trong số tất cả những người được hỏi ở Đông Nam Á, công dân Philippines tỏ ra không đồng tình với quyết định dập dịch của chính phủ nhiều nhất. Nghiên cứu cho thấy 5,9% người dân nước này cho rằng chính trị gia và công chức tuân thủ biện pháp y tế công cộng.

Năm ngoái, ông Duterte chỉ trích những người có ý kiến trái chiều và khuyên người dân Philippines ngâm khẩu trang trong dầu diesel hoặc xăng. Ông cũng từng hứa hẹn sẽ đưa vaccine đến tay cộng đồng vào tháng 12 năm ngoái. Giờ đây, nước này đối mặt với "chương trình tiêm chủng lớn và phức tạp nhất trong lịch sử", theo lời tiến sĩ Anthony Leachon.

Ông nói: "Chúng ta phải tiêm phòng cho ít nhất 75 triệu người. May mắn là chúng ta đã có vaccine an toàn và hiệu quả".

Song các thách thức đã bắt đầu xuất hiện. Lô hàng vài nghìn liều vaccine Trung Quốc bị trì hoãn. Chính phủ vẫn phải vận động, tuyên truyền người dân tham gia tiêm phòng. Nghiên cứu gần đây của chính quyền địa phương Metro Manila cho thấy cứ 10 công dân thì chỉ 3 sẵn sàng chủng ngừa Covid-19.