NGHỊCH LÝ CỦA Ý CHÍ: TỪ BUÔNG THẢ ĐẾN KHÔI PHỤC BẢN THÂN

Thứ sáu - 14/11/2025 23:25

Trong cõi nhân sinh, Lười biếng không chỉ là sự trì hoãn công việc hay một phút chốc nghỉ ngơi hợp lý, mà là một vết thương sâu thẳm trong tâm hồn, là sự buông thả bản thân – một hành vi tự chối bỏ trách nhiệm thiêng liêng đối với chính sự tồn tại của mình. Đó là trạng thái ý chí bị tê liệt, khi con người chấp nhận sống dưới mức tiềm năng mà Thượng đế và tạo hóa đã ban tặng. Buông thả không phải là thất bại, mà là sự từ chối chiến đấu; nó là một loại cái chết tinh thần diễn ra từng ngày, lặng lẽ và âm thầm hủy hoại mọi giá trị. Khi con người chọn lối sống uể oải, bê trễ, tâm hồn họ rơi vào một vùng sương mù của sự thờ ơ, nơi mọi khát vọng bị trì níu và mọi hành động hướng thiện đều trở nên nặng nề. Nền tảng của sự buông thả này chính là triết lý sống "phó mặc cho đời," một niềm tin sai lầm rằng số phận đã được an bài, và nỗ lực cá nhân là vô nghĩa.
Điều bi kịch nhất là triết lý phó mặc này không chỉ giới hạn trong phạm vi cá nhân. Nó trở thành một nghiệp lực vô hình, một di sản tinh thần mà các bậc cha mẹ vô tình truyền lại cho con cái. Cha mẹ là tấm gương phản chiếu đầu tiên và chân thực nhất về ý nghĩa của việc làm người. Nếu cha mẹ sống uể oải, không hề có tinh thần cầu tiến, không lo tu dưỡng thân tâm, họ đang ngầm truyền một nghiệp "phó mặc" trầm trọng vào linh hồn non nớt của con. Ngôi nhà không còn là nơi ươm mầm cho những hoài bão, mà là một môi trường thụ động, nơi thiếu vắng năng lượng của sự cố gắng và tinh thần kỷ luật. Trong không khí đó, con cái sinh ra và lớn lên khó có thể hình thành được một "lập chí" vững vàng. Ý chí là khả năng tự quyết định và tự thúc đẩy hành động, nhưng ý chí cần được rèn luyện và khơi gợi. Nếu đứa trẻ chỉ thấy sự đầu hàng và than vãn nơi người lớn, chúng sẽ mặc nhiên chấp nhận rằng cuộc đời là một dòng chảy bất định, và nhiệm vụ duy nhất là để nó cuốn đi. Thay vì được học về giá trị của mồ hôi, của sự ngăn nắp, của việc chăm sóc bản thân, chúng chỉ hấp thụ bài học về sự tiện nghi tạm thời và nỗi sợ hãi khi phải đối diện với thử thách.
Sự thiếu vắng lập chí này là căn nguyên của mọi sự suy đồi sau này. Lập chí không chỉ là đặt ra mục tiêu tài chính hay sự nghiệp; lập chí là việc xác định ý nghĩa và phẩm giá của cuộc đời mình, là việc quyết tâm trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình. Một đứa trẻ lớn lên trong một gia đình không có tinh thần cố gắng thường thiếu đi cơ chế nội tại để tự động viên, tự chỉnh đốn. Chúng dễ dàng trở thành nô lệ cho những thói quen xấu, từ việc trì hoãn công việc đến việc lạm dụng các hình thức giải trí vô bổ, tất cả chỉ để lấp đầy khoảng trống vô định trong tâm hồn. Sự nghiệp của cha mẹ không phải là tài sản hay chức vụ, mà là phẩm chất sống mà họ đã thể hiện hằng ngày. Khi phẩm chất ấy là sự buông thả, thì đó là một món nợ tinh thần khổng lồ mà con cái khó lòng trả hết. Chính vì vậy, cuộc chiến chống lại sự lười biếng và buông thả là một hành động mang tính thế hệ, là sứ mệnh khôi phục phẩm giá cá nhân để bảo vệ tương lai của con cháu.
Để thoát khỏi chiếc bóng nặng nề của nghiệp phó mặc và để khôi phục ý chí, con người phải bắt đầu bằng những hành động kỷ luật nhỏ bé nhưng kiên định hằng ngày. Cuộc chiến này không đòi hỏi những hành động vĩ đại, mà là sự trung thành tuyệt đối với những thói quen tưởng chừng như đơn giản. Có ba trụ cột cốt lõi để xây dựng lại pháo đài ý chí, ba thói quen cần phải được thiết lập và duy trì mỗi ngày: Giữ thói quen sống ngăn nắp, chăm sóc sức khỏe, và bồi dưỡng tâm linh.
Thói quen sống ngăn nắp là bước đầu tiên để khôi phục lại quyền kiểm soát cuộc đời. Ngăn nắp không chỉ là việc sắp xếp đồ đạc gọn gàng; nó là biểu hiện bên ngoài của một trật tự nội tâm. Nhà cửa, bàn làm việc, và không gian sống là một phép ẩn dụ cho tâm trí. Một không gian bừa bộn, lộn xộn phản ánh một tâm trí bị phân tán, chất đầy những suy nghĩ không cần thiết và những nhiệm vụ chưa hoàn thành. Khi ta bắt đầu sắp xếp lại thế giới vật chất quanh mình, ta đang gửi một thông điệp mạnh mẽ đến tiềm thức: "Tôi đang làm chủ." Hành động đơn giản như dọn dẹp giường ngủ mỗi sáng, sắp xếp lại tủ quần áo, hay rửa ngay chén bát sau khi ăn là những chiến thắng nhỏ hàng ngày giúp củng cố cơ bắp của ý chí. Những chiến thắng này xây dựng nên lòng tự trọng và sự tự tin, tạo ra một môi trường thuận lợi cho sự tập trung và sáng tạo. Thậm chí, việc giữ ngăn nắp còn là một hành động đạo đức, thể hiện sự tôn trọng đối với những vật dụng và không gian mà ta đang sử dụng, và qua đó, tôn trọng cả những người sống xung quanh ta. Ngăn nắp là kỷ luật của sự hiện diện, là cách ta dùng bàn tay để sắp đặt lại cõi lòng.
Chăm sóc sức khỏe là trụ cột thứ hai, là nền tảng vật chất không thể thiếu của mọi ý chí lớn. Thân xác là ngôi đền của linh hồn, là công cụ duy nhất ta có để thực hiện mọi hoài bão và lập chí. Buông thả bản thân thường bắt đầu bằng việc lạm dụng và bỏ bê cơ thể: ăn uống vô độ, thiếu vận động, thức khuya triền miên. Khi cơ thể mệt mỏi và ốm yếu, tinh thần cũng bị kéo theo, trở nên uể oải và bi quan. Kỷ luật trong việc chăm sóc sức khỏe đòi hỏi sự chú ý có ý thức đến dinh dưỡng, vận động, và giấc ngủ. Việc dành thời gian cho một bài tập thể dục đơn giản mỗi ngày, dù chỉ là 30 phút đi bộ, là một sự đầu tư vào năng lượng tinh thần. Nó giải phóng những căng thẳng tích tụ, giúp máu lưu thông và nuôi dưỡng bộ não bằng những hóa chất tích cực, khiến cho việc ra quyết định trở nên rõ ràng và ý chí trở nên mạnh mẽ hơn. Việc kiểm soát những gì đi vào cơ thể (thực phẩm lành mạnh) và những gì đi ra khỏi cơ thể (mồ hôi qua luyện tập) là những bài học căn bản về sự tự chủ. Người làm chủ được thân thể mình mới có thể làm chủ được ý chí, và người khỏe mạnh về thể chất sẽ có đủ sức bền để theo đuổi những lý tưởng lớn lao mà mình đã lập ra.
Cuối cùng, nhưng quan trọng nhất, là Bồi dưỡng tâm linh mỗi ngày – đỉnh cao của sự tự chủ và là nguồn mạch của mọi lập chí chân thật. Tâm linh ở đây không nhất thiết phải là một tôn giáo cụ thể, mà là sự kết nối có ý thức với những giá trị siêu việt, với mục đích sống sâu xa hơn những nhu cầu vật chất thông thường. Bồi dưỡng tâm linh là việc dành thời gian cho sự tĩnh lặng, cầu nguyện, thiền định, hoặc đọc sách khai mở trí tuệ, để nuôi dưỡng phần hồn của mình. Đây là liều thuốc giải độc mạnh nhất chống lại sự buông thả và phó mặc, bởi nó giúp con người nhận ra giá trị vô tận và không thể thay thế của chính mình. Khi ta nuôi dưỡng tâm linh, ta không còn coi cuộc đời là một sự ngẫu nhiên, mà là một hành trình có ý nghĩa, được trao phó những trách nhiệm đặc biệt. Chính sự kết nối với mục đích cao cả này mới là nền tảng vững chắc để lập chí. Một ý chí không được soi sáng bởi mục đích tâm linh sẽ dễ dàng bị cuốn vào những tham vọng hời hợt và tan vỡ khi gặp khó khăn. Ngược lại, một tâm hồn được nuôi dưỡng sẽ nhìn thấy ý nghĩa ngay cả trong những thất bại, biến đau khổ thành bài học và sự trì hoãn thành động lực. Thói quen bồi dưỡng tâm linh là việc ta nhắc nhở bản thân mỗi ngày rằng: Tôi không phải là một cỗ máy, tôi là một sinh linh có giá trị, và cuộc đời tôi cần phải được sống một cách trọn vẹn và cao thượng nhất.
Tóm lại, cuộc chiến chống lại sự lười biếng và buông thả bản thân là cuộc chiến vĩ đại nhất của đời người. Đó là việc phá vỡ chuỗi nghiệp tiêu cực mà ta vô tình kế thừa, và thay thế nó bằng một di sản của sự kỷ luật và ý chí. Bằng cách thiết lập ba thói quen đơn giản nhưng có sức mạnh vô song: giữ gìn sự ngăn nắp để kiến tạo trật tự bên ngoài và bên trong, chăm sóc sức khỏe để tôn vinh và bảo vệ công cụ sống, và bồi dưỡng tâm linh để tìm thấy mục đích và nguồn sức mạnh tối thượng. Những thói quen này không phải là xiềng xích mà là những sợi chỉ vàng dệt nên tấm áo của sự tự do và phẩm giá. Khi cha mẹ sống với tinh thần kỷ luật này, họ không cần phải nói lời giáo huấn; chính đời sống của họ đã là một bài giảng hùng hồn nhất về việc làm sao để lập chí và sống một cuộc đời có ý nghĩa, trao truyền cho con cái một tinh thần kiên cường, một ý chí không bao giờ chịu đầu hàng trước dòng chảy phó mặc vô định của đời. Đó chính là sự tu dưỡng thân tâm vĩ đại nhất, là tình yêu thương chân thật nhất.

Nguồn tin: Lm. Anmai, CSsR.

Những tin cũ hơn

NGHỊCH LÝ CỦA Ý CHÍ: TỪ BUÔNG THẢ ĐẾN KHÔI PHỤC BẢN THÂN

Tin tiêu điểm

Tin xem nhiều

Thống kê

Hình ảnh mới