TÂM LÝ BỊ PHỤ THUỘC: ĐIỂM YẾU LỚN NHẤT CỦA CON NGƯỜI

Thứ sáu - 14/11/2025 23:17

Điểm yếu lớn nhất của con người, không nằm ở những thiếu sót bên ngoài như thiếu tài năng, thiếu cơ hội hay thiếu vắng sự may mắn phù trợ, mà ẩn sâu bên trong chính tâm hồn, đó là sự quá coi trọng, thậm chí là tôn thờ, cách nhìn của người khác. Chúng ta dành cả đời mình để diễn một vở kịch không hồi kết trên sân khấu của thế gian, nơi ánh mắt của thiên hạ, lời nói của người đời trở thành kịch bản, thành đạo diễn, đến nỗi ta quên mất cảm giác nguyên thủy và quý giá nhất: cảm giác tự do trong chính tâm mình.

Đây là một căn bệnh tâm hồn phổ quát, một xiềng xích vô hình nhưng nặng nề hơn mọi gông cùm vật chất. Nó khiến ta trở thành nô lệ của sự chấp thuận. Chỉ cần ai đó, dù là người thân thiết hay một người xa lạ thoáng qua, tỏ ý không vừa lòng, ta liền bối rối, tâm trí quay cuồng tìm kiếm lỗi lầm nơi bản thân. Chỉ cần một câu nói mơ hồ, không rõ ràng, ta đã bắt đầu chuỗi suy diễn phức tạp, tự vẽ ra những bi kịch không có thật. Chỉ cần một ánh nhìn khác lạ, một cái nhíu mày vô tình, ta đã hoang mang, tự dằn vặt mình sai ở đâu, phải thay đổi thế nào để làm hài lòng người đối diện. Thế là, thay vì sống một cuộc đời chân thật, ta sống như một nhà ngoại giao mệt mỏi, luôn tìm cách xoa dịu và vừa lòng người khác, mà quên mất câu hỏi cơ bản: Ta đang sống cho ai?
Thực chất, cuộc đời vận hành theo những quy luật tự nhiên và giản đơn đến bất ngờ. Chuyện vốn rất đơn giản: ai thích sự chân thật và bản chất của ta, họ sẽ ở lại, gắn kết và đồng hành; ai không hợp, không cùng tần số, họ sẽ rời đi, và đó là quy luật tất yếu, không cần tiếc nuối hay níu kéo. Ai hiểu ta, họ sẽ không cần ta phải giải thích dài dòng, vì họ nhìn thấy giá trị cốt lõi; ai không hiểu ta, thì dù ta có nói bao nhiêu, biện minh thế nào, cũng trở nên vô ích, thậm chí còn gây phản tác dụng. Sự thật này phũ phàng nhưng giải thoát.
Nhưng con người lại hay tự làm khổ mình. Chúng ta phức tạp hóa những điều đáng lẽ nên buông nhẹ, chỉ vì nỗi sợ hãi cố hữu về việc bị loại trừ. Ta lo nghĩ đủ điều: sợ mất lòng một người vốn dĩ đã không cùng chí hướng, sợ bị ghét bởi những người ta không hề quan tâm sâu sắc, sợ bị nói xấu sau lưng – như thể những lời nói đó có thể tước đoạt giá trị thực của ta, sợ người khác không hiểu mình – như thể sự hiểu lầm của họ có thể định nghĩa được linh hồn ta.
Và càng sợ, lòng ta càng bất an. Càng lo, ta càng đánh mất đi bản thể thật sự mà Thiên Chúa ban tặng. Nỗi sợ hãi này biến ta thành một chiếc gương méo mó, phản chiếu những gì người khác muốn thấy. Ta cười khi không vui, gật đầu khi không đồng ý, khoác lên mình những vai diễn chỉ để làm đẹp lòng thiên hạ, để nhận về những lời khen hời hợt và tạm bợ. Cuối cùng, ta có được sự chấp thuận từ bên ngoài, nhưng tâm mình lại chẳng còn an nhiên, không còn bình yên. Cái giá phải trả cho sự chấp thuận xã hội này chính là sự phản bội chính mình, là sự tự tử tinh thần diễn ra chậm rãi qua năm tháng.
Nếu nhìn sâu hơn vào bản chất của ý kiến, ta sẽ thấy nó chỉ là sản phẩm nhất thời, mang tính chủ quan sâu sắc của người đưa ra. Ý kiến của một người về ta được hình thành dựa trên tâm trạng lúc đó, kinh nghiệm cá nhân, niềm tin hạn hẹp, và thậm chí là nỗi sợ hãi và bất an của chính họ. Họ nhìn ta qua lăng kính của họ, không phải qua sự thật khách quan. Hôm nay họ khen ta giỏi, ngày mai họ chê ta dở, tất cả chỉ là sự chuyển động của các hạt cảm xúc và suy nghĩ bên trong họ, không hề liên quan đến giá trị bất biến của ta. Việc ta cố gắng kiểm soát ý kiến của hàng ngàn người cũng vô lý như cố gắng nắm bắt tiếng gió hay buộc mặt trời mọc theo ý mình. Đó là một trận chiến phi lý, hao tổn năng lượng và chắc chắn thất bại.
Thật bi kịch, khi đời người ngắn ngủi và vô thường đến thế. Ta có bao nhiêu thời gian để yêu thương, để kiến tạo, để phụng sự, để tận hưởng vẻ đẹp của sự sống? Thay vì phí phạm từng khoảnh khắc quý giá ấy để đoán lòng người, để bận tâm đến những ý kiến không bao giờ đồng nhất và luôn thay đổi, chi bằng ta nên quay vào bên trong, sống thật với tiếng gọi sâu thẳm của lòng mình. Không ai trên thế giới này có đủ khả năng hay phép màu để làm hài lòng tất cả mọi người, cũng chẳng ai có thể duy trì sự kiên nhẫn để chạy theo ánh mắt luôn thay đổi của số đông.
Sự bình yên bên trong là thánh địa duy nhất mà ta có thể tìm thấy. Đây là tài sản duy nhất mà không ai có thể lấy đi, trừ khi ta tự nguyện dâng nó lên. Sự bình yên ấy đến từ một sự hiểu biết sâu sắc và dũng cảm: ý kiến của người khác, dù khen hay chê, chỉ là tiếng gió thổi qua thinh không, còn tâm mình, lương tâm mình, tiếng nói của Chúa trong tâm hồn mình, mới là cội rễ vững chắc, là kim chỉ nam duy nhất đáng tin cậy.
Khi ta buông bỏ nhu cầu được chứng minh, được chấp thuận, được yêu thích một cách vô điều kiện từ mọi phía, ta mới thật sự bắt đầu sống. Buông bỏ là hành động của sức mạnh, không phải sự yếu đuối. Đó là lúc ta đơn giản hóa cuộc sống. Ai thương ta vì chính ta, thì ta trân trọng, giữ gìn mối liên kết đó. Ai ghét ta vì những điều họ tự suy diễn hay vì ta không đáp ứng kỳ vọng của họ, thì ta bình thản để mặc. Việc gì nên làm theo lương tâm, theo sứ mệnh, theo tiếng gọi của Đấng Tối Cao, thì ta dấn thân mà làm. Việc gì không đáng, không liên quan đến chân lý và giá trị cốt lõi của bản thân, thì ta học cách mỉm cười và buông bỏ.
Thế giới này không hề phức tạp, không hề đáng sợ như ta vẫn nghĩ. Chỉ là tâm ta đã tự làm cho nó rối bời. Chính sự sợ hãi bị phán xét, sự thèm khát được công nhận đã tạo ra lớp sương mù dày đặc che khuất tầm nhìn, khiến ta hành động trong sự bối rối, thay vì trong sự sáng suốt. Ta luôn tìm kiếm câu trả lời ở bên ngoài, trong khi mọi giải đáp đều đã có sẵn trong cõi nội tâm tĩnh lặng.
Để đạt được sự tự chủ đó, ta cần nuôi dưỡng lòng dũng cảm. Dũng cảm để đối diện với cô đơn. Dũng cảm để chấp nhận rằng, ta có thể không hoàn hảo trong mắt người khác, và điều đó hoàn toàn ổn. Dũng cảm để đứng vững, dù cả thế giới có quay lưng. Đó là hành trình tìm về Ngôi Nhà Thật. Trong hành trình này, mỗi lời chỉ trích ta nghe thấy không còn là mũi tên độc, mà là cơ hội để kiểm chứng sự vững vàng của mình. Mỗi ánh nhìn soi xét không còn là áp lực, mà là dịp để ta mỉm cười bình thản, vì ta biết mình đang sống theo sự thật.
Đến một ngày, khi ta đủ trưởng thành để mỉm cười trước những lời chê bai cay nghiệt nhất, đủ bình thản trước những ánh nhìn soi xét lạnh lùng của xã hội, đủ tự tin để sống là chính mình mà không cần bất kỳ lời chứng thực nào, khi đó, ta mới thật sự mạnh mẽ. Đây là sức mạnh của sự tự định nghĩa, sức mạnh của sự toàn vẹn.
Vì sức mạnh lớn nhất, vĩ đại nhất của con người, không phải là chinh phục thế giới, mà là dám sống cuộc đời mình một cách trọn vẹn, không sợ hãi, mà không cần xin phép hay đợi chờ sự chấp thuận từ bất kỳ ai. Chiến thắng này là chiến thắng duy nhất mang lại niềm vui sâu xa và vĩnh cửu.

Nguồn tin: Lm. Anmai, CSsR.