SÒNG PHẲNG – CHỈ NGƯỜI TRƯỞNG THÀNH MỚI HIỂU RÕ

Thứ sáu - 14/11/2025 23:11

Trong dòng chảy bất tận của đời sống, con người luôn khao khát tìm kiếm sự kết nối và những mối quan hệ bền vững. Thế nhưng, ít ai nhận ra rằng, cái trụ cột vững chắc nhất để neo giữ mọi nghĩa tình lại không phải là sự ưu ái hay lòng nhân nhượng mù quáng, mà chính là sự sòng phẳng – một chân lý tưởng chừng như khô khan, lại ẩn chứa chiều sâu của lòng tôn trọng và sự trưởng thành đích thực. Người ta thường dè dặt khi nói về sự sòng phẳng, e ngại nó sẽ làm mất đi sự thân tình, làm nhạt đi hương vị của sự vô tư. Nhưng thực tế phũ phàng lại chứng minh: “Người thật lòng không sợ thiệt, người sợ thiệt thường chẳng thật lòng.” Câu nói này không chỉ là một nhận định xã hội, mà còn là một phán quyết khắc nghiệt về chất lượng của một linh hồn, về độ sâu của một mối quan hệ. Sòng phẳng không phải là hành động của trái tim lạnh lùng, mà là sự lựa chọn tỉnh táo của một trí tuệ đã giác ngộ.
Những câu chuyện về tình thân tan vỡ vì tiền bạc, về tình bạn rạn nứt vì quyền lợi, không phải là hiếm. Có những mối quan hệ đã từng đong đầy kỷ niệm, từng sẻ chia chung một ổ bánh mì và một bầu trời hy vọng, ấy vậy mà, khi chạm đến ranh giới của lợi ích cá nhân, mọi thứ bỗng chốc lộ ra lớp vỏ mỏng manh. Cái gọi là “thân như máu mủ” nhiều khi chỉ là một thỏa thuận ngầm về tiện ích: chừng nào còn lợi dụng được, còn nương tựa được, thì chừng đó còn “thân”. Sự thật này, dù cay đắng, lại là bài học đầu tiên và căn bản nhất trên hành trình trưởng thành. Người trưởng thành không né tránh sự thật đó, mà chấp nhận nó như một luật nhân quả của đời sống xã hội. Họ hiểu rằng, sự thân thiết không phải là chiếc chìa khóa vạn năng để mở toang kho báu của người khác, hay là một tấm vé miễn phí để mặc sức đòi hỏi và nhận lấy mà không cần đền đáp.
Sòng phẳng, xét cho cùng, là một triết lý sống. Nó đòi hỏi sự minh bạch ngay từ ý định ban đầu. Khi bạn ngỏ ý giúp đỡ, sòng phẳng là đặt ra ranh giới rõ ràng cho sự giúp đỡ đó: giúp bằng tiền mặt hay bằng lời khuyên, giúp trong khả năng nào và đến mức độ nào. Sự rõ ràng này là một hành động nhân hậu, bởi nó giải phóng cả người cho lẫn người nhận khỏi gánh nặng của sự mập mờ. Người nhận sẽ không ôm mãi ảo tưởng về một sự hỗ trợ vô tận, và người cho sẽ không bị lòng tốt của mình trói buộc. Ngược lại, khi bạn nhận một điều gì đó, sòng phẳng là sự biết ơn trọn vẹn, không chỉ bằng lời nói mà còn bằng hành động đền đáp xứng đáng, dù chỉ là sự thừa nhận hoặc một lời tri ân chân thành. Nó dẹp bỏ thái độ coi sự giúp đỡ là điều hiển nhiên, là nghĩa vụ phải làm của người thân.
Thảm kịch của nhiều mối quan hệ nằm ở chỗ, người ta đã dùng hai chữ “thân quen” để hợp pháp hóa những hành vi thiếu ngay thẳng, thiếu công bằng. Họ nhân danh tình thân để trì hoãn nợ, để mượn đồ vật mà quên trả, để lợi dụng thời gian và công sức mà không hề nghĩ đến sự bù đắp. Đây chính là điểm mà sự sòng phẳng được nâng lên thành một dạng tôn trọng thiêng liêng. Tôn trọng thời gian, tôn trọng tài sản, tôn trọng công sức và tôn trọng cả sự tự do của người khác. Một mối quan hệ không có sự sòng phẳng sẽ sớm muộn dẫn đến tổn thương, không phải vì hai bên hết yêu thương hay hết nghĩa tình, mà vì sự bất công ngấm ngầm đang bào mòn niềm tin. Một bên cứ cho đi quá nhiều, quá giới hạn chịu đựng, trong khi bên kia thì nhận mãi mà không biết đâu là điểm dừng. Lòng tốt, một khi bị tận dụng quá đà, sẽ không còn là suối nguồn yêu thương mà biến thành vị cay đắng, tủi hờn chất chứa trong lòng người cho.
Người ta có thể mất đi tình bạn không phải vì sự phản bội kinh thiên động địa, mà vì những bất công nhỏ nhặt tích tụ theo thời gian. Họ không còn công bằng với nhau trong cách đối xử: một bên luôn phải ưu tiên, một bên luôn được miễn trừ. Họ mất đi cơ hội hợp tác kinh doanh vì đã nghĩ rằng, thân thiết rồi thì không cần hợp đồng rạch ròi, không cần tính toán chi tiết. Nhưng đời sống kinh tế và xã hội, một cách công tâm, luôn vận hành theo quy luật minh bạch. Những ai sống thật, thẳng thắn, và tử tế trong giao tiếp, thường được vũ trụ ban tặng những người bạn và đối tác cũng tử tế và sòng phẳng như thế. Sự minh bạch trở thành một bộ lọc, một cơ chế tự bảo vệ. Nó đẩy lùi những kẻ vụ lợi và thu hút những người cùng tần số tôn trọng.
Vậy nên, đừng bao giờ sợ mất đi những mối quan hệ khi bạn chọn sống sòng phẳng. Sự sòng phẳng, chính là tấm gương soi rõ bản chất của đối phương. Người nào quay lưng và rời đi chỉ vì bạn yêu cầu sự minh bạch, yêu cầu một giới hạn lành mạnh, thì vốn dĩ họ không thuộc về hành trình trưởng thành của bạn. Họ chỉ muốn một đối tác cho đi không điều kiện, chứ không phải một người bạn đồng hành bình đẳng. Ngược lại, những người chọn ở lại sau khi bạn thiết lập ranh giới sòng phẳng, họ sẽ ở lại bằng lòng tin kiên định, bằng sự thấu hiểu về giá trị của bạn, chứ không phải vì mưu cầu lợi ích cá nhân hay sự dễ dãi của bạn. Họ trân trọng con người thật của bạn hơn là những gì bạn có thể mang lại.
Sống sòng phẳng là một dạng chánh niệm trong tương giao. Chánh niệm là sự nhận biết tỉnh thức về những gì đang diễn ra trong hiện tại, còn sòng phẳng là sự nhận biết tỉnh thức về ranh giới của chính mình và giá trị đích thực của người khác. Nó là hành động tự bảo vệ bản thân khỏi sự lạm dụng, đồng thời bảo vệ người khác khỏi cám dỗ của việc lợi dụng. Khi biết rõ đâu là ranh giới tài nguyên, cảm xúc, và thời gian của mình, ta sẽ không cho đi một cách quá mức, dẫn đến kiệt quệ và oán trách. Khi tôn trọng giá trị của người khác, ta sẽ không đòi hỏi một cách vô lý. Sự sòng phẳng mang lại một tinh thần nhẹ nhàng, bởi nó loại bỏ tất cả những toan tính không tên, những cảm giác mắc nợ hay bị ràng buộc.
Chỉ khi sòng phẳng, ta mới có thể giữ được nghĩa tình lâu bền và trong sáng. Mối quan hệ như một dòng nước, nếu cứ mập mờ, cứ chất chứa những bùn lầy của sự tính toán và lợi dụng không được gọi tên, sớm muộn gì dòng nước ấy cũng sẽ bị ô nhiễm và tắc nghẽn, khiến hai người lạc mất nhau giữa những hành động giả tạo. Sự minh bạch, sự rõ ràng, sự chân thành trong đối xử chính là dòng nước trong lành, giúp cho sự kết nối không ngừng được nuôi dưỡng. Hãy chọn sống chân thành, chọn sự minh bạch làm kim chỉ nam, và quan trọng nhất, hãy chọn những người biết giữ chữ “nghĩa” thật nặng sau chữ “thân” đã có sẵn.
Bởi tình nghĩa thật sự, thứ có thể vượt qua mọi thử thách của đời người, chỉ có thể ở lại và phát triển mạnh mẽ nơi có nền tảng vững chắc của sự sòng phẳng và lòng tôn trọng tuyệt đối.

Nguồn tin: Lm. Anmai, CSsR.