VẺ ĐẸP HƯƠNG XUÂN VÀ SỨC SỐNG TỪ TÂM HỒN

Thứ sáu - 14/11/2025 23:23

Có một sự thật hiển nhiên nhưng thường bị bỏ quên trong dòng xoáy hối hả của cuộc sống hiện đại: con người dành quá nhiều tâm sức để xây dựng những bức tường bên ngoài, những mặt nạ lộng lẫy, mà quên mất việc kiến tạo một căn nhà vững chãi và thơm tho cho linh hồn mình. Cái mê lầm lớn nhất của thời đại này chính là sự ưu tiên dành cho hình thức, cho vẻ đẹp trưng bày, cho những danh vọng và vật chất hào nhoáng bên ngoài, trong khi lại xem nhẹ, thậm chí bỏ bê, việc "tu tâm dưỡng tính" – rèn luyện nhân cách và nuôi dưỡng đạo đức nội tại. Đây không chỉ là một sự lãng phí năng lượng mà còn là một bi kịch tinh thần, một sự tự tước đoạt giá trị sống đích thực.
Những người chỉ chăm lo làm đẹp bề ngoài, từ trang phục, nhan sắc, chức vị, cho đến tài sản, nhà cửa, xe cộ, mà quên đi sự rèn giũa nhân cách bên trong thì chỉ là những "hoa ngắt cắm bình". Sự ví von này mang một ý nghĩa sâu sắc và chua xót. Hoa ngắt cắm bình, dù đẹp đến mấy, dù được trang trí cầu kỳ đến đâu, thì bản chất đã là một thực thể đã bị cắt lìa khỏi cội rễ, khỏi nguồn dưỡng chất sinh tồn. Nó đẹp, rực rỡ và thu hút ánh nhìn ngay lập tức, nhưng vẻ đẹp đó là vẻ đẹp của cái chết, của sự tàn lụi đã được định sẵn. Nó không thể tỏa ra thứ hương thơm tự nhiên, mạnh mẽ và lâu bền như bông hoa còn bám rễ vào đất, nơi mà nhựa sống vẫn đang được hút lên từ lòng đất mẹ. Vẻ đẹp hình thức là vẻ đẹp bề mặt, dễ thấy, dễ bị ngưỡng mộ, nhưng lại không có khả năng nuôi dưỡng hoặc truyền tải sự sống. Nó thiếu đi "hương thơm" – thứ tinh túy của một tâm hồn đã được rèn luyện, của một nhân cách đã được thử thách và vun đắp bằng tình yêu thương và sự khiêm nhường. Thiếu vắng "hương thơm" đó, vẻ đẹp bên ngoài trở nên vô hồn, rỗng tuếch, chỉ còn là một chiếc vỏ tráng lệ. Sống như một "bình hoa", người ta dễ bị cuốn vào vòng xoáy của sự so sánh và ghen tị, luôn tìm kiếm sự chứng thực từ bên ngoài, bởi lẽ, bên trong họ đã không còn chỗ dựa vững chắc nào.
Cái tai hại của việc chỉ chăm bẵm hình thức không chỉ dừng lại ở sự trống rỗng cá nhân. Nó còn tạo ra một vết thương sâu sắc hơn, lan truyền qua các thế hệ, đặc biệt là trong cách họ dạy dỗ con cái. Những người chạy theo hình thức, xem trọng vỏ bọc thường có xu hướng truyền đạt cho con cái một hệ giá trị lệch lạc, nơi thành công được đo bằng điểm số cao, bằng ngôi trường danh giá, bằng công việc lương khủng, hay bằng sự ngưỡng mộ của xã hội, chứ không phải bằng sự chính trực, lòng nhân ái, hay khả năng tự lập về tinh thần. Họ dạy con cách thể hiện, cách "làm màu", cách chiến thắng trong cuộc đua vật chất, nhưng lại quên dạy con cách lắng nghe, cách đồng cảm, và cách chấp nhận sự thất bại một cách bao dung. Hậu quả là, những đứa trẻ lớn lên trong môi trường như vậy thường có "lòng trắc ẩn" (compassion) bị thui chột. Lòng trắc ẩn là khả năng cảm nhận và chia sẻ nỗi đau, niềm vui của người khác như của chính mình; đó là chất keo gắn kết con người với nhau và với vũ trụ. Khi lòng trắc ẩn thiếu vắng, nhân cách trở nên cứng nhắc, ích kỷ, và lạnh lùng. Đứa trẻ có thể trở thành một cỗ máy kiếm tiền hiệu quả, một người có địa vị cao, nhưng lại dễ dàng bỏ qua tiếng kêu cứu của người khác, không biết cách chia sẻ hay tha thứ, và thường xuyên sống trong sự lo âu và cô độc vì không có kết nối thực sự nào với thế giới. Người cha mẹ chỉ chăm hình thức đã vô tình tước đi khả năng yêu thương vô điều kiện và khả năng sống an yên của con mình, để lại một di sản của sự ganh đua và bất an. Họ tạo ra những "bình hoa" tiếp theo, đẹp đẽ và vô hương.
Sự chuyển hóa không đòi hỏi phải từ bỏ hoàn toàn mọi thứ bên ngoài, mà là một sự tái định hướng, một sự trở về với cội nguồn. Con đường chuyển hóa căn bản và sâu sắc nhất là thông qua việc dành thời gian cho việc thiền định và làm việc thiện. Thiền định không chỉ là một phương pháp thư giãn mà là một hành vi dũng cảm của việc đối diện với chính mình, với những hỗn tạp, những sợ hãi, và cả những vẻ đẹp tiềm ẩn bên trong. Khi con người ngồi yên, tâm trí dần lắng đọng, họ bắt đầu nhận ra những tiếng nói nội tâm, những thúc đẩy vô thức đã khiến họ chạy theo hình thức. Thiền định là sự chăm sóc cho cội rễ, là hành động nhổ cỏ dại của tham lam, sân hận, và si mê, để vun bón cho hạt giống từ bi và trí tuệ. Nó giúp con người tìm lại "hương thơm" nguyên thủy của mình, thứ hương thơm không cần sự chứng thực của thế giới bên ngoài. Chính trong sự tĩnh lặng của thiền định, nhân cách được mài sắc, ý chí được củng cố, và lòng trắc ẩn được nuôi dưỡng. Đó là lúc người ta học được giá trị của sự "đủ" và sự "hiện tại."
Song hành với thiền định, làm việc thiện chính là sự thực hành, sự kiểm chứng cho những gì đã được gieo trồng bên trong. Đức hạnh không phải là một ý niệm trừu tượng mà là những hành động cụ thể, hữu hình trong đời sống. Làm việc thiện, dù lớn hay nhỏ, từ việc giúp đỡ một người xa lạ, chia sẻ một lời động viên chân thành, cho đến việc âm thầm đóng góp cho cộng đồng, đều là cách để người ta phá vỡ cái tôi cá nhân, cái tôi đang cố gắng giữ gìn vỏ bọc bên ngoài. Khi làm việc thiện, người ta không còn quan tâm đến việc người khác nghĩ gì về mình (hình thức) mà chỉ tập trung vào việc mình có thể mang lại lợi ích gì cho người khác (nội tâm). Hành động này tạo ra một vòng tuần hoàn tích cực: tâm lành thúc đẩy việc thiện, việc thiện lại càng làm tâm trở nên an lạc và vững chãi. Chính những khoảnh khắc làm việc thiện, không mong cầu báo đáp, là những khoảnh khắc mà con người cảm nhận được sự sống và giá trị của mình một cách rõ ràng và mạnh mẽ nhất, vượt lên trên mọi danh xưng hay tài sản.
Và đây chính là chân lý quý giá nhất dành cho những người làm cha mẹ. Trong cuộc sống này, cha mẹ có thể không giàu có về vật chất, không có bằng cấp cao, không sở hữu địa vị xã hội đáng ngưỡng mộ. Xã hội thường định giá cha mẹ qua những yếu tố đó, và nhiều bậc phụ huynh đã tự mình cảm thấy mặc cảm, cho rằng mình chưa đủ tốt để làm quà tặng cho con. Nhưng, nếu cha mẹ có một tâm lành, đó đã là món quà vô giá đầu tiên và vĩ đại nhất dành cho con cái. Một tâm lành thể hiện qua sự bao dung, sự kiên nhẫn, sự chính trực, và tình yêu thương vô điều kiện mà cha mẹ dành cho con. Con cái, ngay từ những ngày đầu tiên, không cần một ngôi nhà to lớn hay một tủ quần áo hàng hiệu; chúng cần một không gian tâm lý an toàn, một nơi mà sự chân thật và lòng tử tế được tôn vinh. Chúng học cách đối nhân xử thế không phải qua lời giảng mà qua hành động của cha mẹ. Cha mẹ có tâm lành, dù sống trong khó khăn, vẫn dạy con biết ơn những điều nhỏ bé, biết chia sẻ, biết chấp nhận nghịch cảnh với sự bình tĩnh và niềm tin. Họ dạy con cách trở thành một con người trọn vẹn, một cội rễ vững chãi, chứ không phải một bông hoa bị ngắt lìa. Món quà "tâm lành" này không sợ bị mất đi, không thể bị hao mòn, và nó sẽ đi theo con suốt cuộc đời, trở thành chiếc la bàn đạo đức và sức mạnh tinh thần giúp con vượt qua mọi thử thách. Đó là di sản tâm linh, là tài sản vĩnh cửu.
Cuối cùng, sự lựa chọn nằm ở mỗi người: sống một đời rực rỡ như "hoa ngắt cắm bình" – đẹp nhất thời nhưng vô hương, hay sống một đời đạm bạc, vững chãi như cây cỏ có cội rễ – luôn âm thầm tỏa hương và nuôi dưỡng sự sống. Hãy dành thời gian để kiến tạo vẻ đẹp bên trong, bởi vẻ đẹp đó mới là thứ duy nhất chống chọi được với sự tàn phá của thời gian, là thứ duy nhất có thể được truyền lại mà không bị mất đi. Hãy để thiền định và việc thiện là hành trình trở về với bản ngã đích thực, để mỗi người trở thành nguồn ánh sáng và hương thơm tự nhiên, làm giàu cho chính mình và cho thế giới xung quanh.
Lm. Anmai, CSsR.

NGHỊCH LÝ CỦA Ý CHÍ: TỪ BUÔNG THẢ ĐẾN KHÔI PHỤC BẢN THÂN
Trong cõi nhân sinh, Lười biếng không chỉ là sự trì hoãn công việc hay một phút chốc nghỉ ngơi hợp lý, mà là một vết thương sâu thẳm trong tâm hồn, là sự buông thả bản thân – một hành vi tự chối bỏ trách nhiệm thiêng liêng đối với chính sự tồn tại của mình. Đó là trạng thái ý chí bị tê liệt, khi con người chấp nhận sống dưới mức tiềm năng mà Thượng đế và tạo hóa đã ban tặng. Buông thả không phải là thất bại, mà là sự từ chối chiến đấu; nó là một loại cái chết tinh thần diễn ra từng ngày, lặng lẽ và âm thầm hủy hoại mọi giá trị. Khi con người chọn lối sống uể oải, bê trễ, tâm hồn họ rơi vào một vùng sương mù của sự thờ ơ, nơi mọi khát vọng bị trì níu và mọi hành động hướng thiện đều trở nên nặng nề. Nền tảng của sự buông thả này chính là triết lý sống "phó mặc cho đời," một niềm tin sai lầm rằng số phận đã được an bài, và nỗ lực cá nhân là vô nghĩa.
Điều bi kịch nhất là triết lý phó mặc này không chỉ giới hạn trong phạm vi cá nhân. Nó trở thành một nghiệp lực vô hình, một di sản tinh thần mà các bậc cha mẹ vô tình truyền lại cho con cái. Cha mẹ là tấm gương phản chiếu đầu tiên và chân thực nhất về ý nghĩa của việc làm người. Nếu cha mẹ sống uể oải, không hề có tinh thần cầu tiến, không lo tu dưỡng thân tâm, họ đang ngầm truyền một nghiệp "phó mặc" trầm trọng vào linh hồn non nớt của con. Ngôi nhà không còn là nơi ươm mầm cho những hoài bão, mà là một môi trường thụ động, nơi thiếu vắng năng lượng của sự cố gắng và tinh thần kỷ luật. Trong không khí đó, con cái sinh ra và lớn lên khó có thể hình thành được một "lập chí" vững vàng. Ý chí là khả năng tự quyết định và tự thúc đẩy hành động, nhưng ý chí cần được rèn luyện và khơi gợi. Nếu đứa trẻ chỉ thấy sự đầu hàng và than vãn nơi người lớn, chúng sẽ mặc nhiên chấp nhận rằng cuộc đời là một dòng chảy bất định, và nhiệm vụ duy nhất là để nó cuốn đi. Thay vì được học về giá trị của mồ hôi, của sự ngăn nắp, của việc chăm sóc bản thân, chúng chỉ hấp thụ bài học về sự tiện nghi tạm thời và nỗi sợ hãi khi phải đối diện với thử thách.
Sự thiếu vắng lập chí này là căn nguyên của mọi sự suy đồi sau này. Lập chí không chỉ là đặt ra mục tiêu tài chính hay sự nghiệp; lập chí là việc xác định ý nghĩa và phẩm giá của cuộc đời mình, là việc quyết tâm trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình. Một đứa trẻ lớn lên trong một gia đình không có tinh thần cố gắng thường thiếu đi cơ chế nội tại để tự động viên, tự chỉnh đốn. Chúng dễ dàng trở thành nô lệ cho những thói quen xấu, từ việc trì hoãn công việc đến việc lạm dụng các hình thức giải trí vô bổ, tất cả chỉ để lấp đầy khoảng trống vô định trong tâm hồn. Sự nghiệp của cha mẹ không phải là tài sản hay chức vụ, mà là phẩm chất sống mà họ đã thể hiện hằng ngày. Khi phẩm chất ấy là sự buông thả, thì đó là một món nợ tinh thần khổng lồ mà con cái khó lòng trả hết. Chính vì vậy, cuộc chiến chống lại sự lười biếng và buông thả là một hành động mang tính thế hệ, là sứ mệnh khôi phục phẩm giá cá nhân để bảo vệ tương lai của con cháu.
Để thoát khỏi chiếc bóng nặng nề của nghiệp phó mặc và để khôi phục ý chí, con người phải bắt đầu bằng những hành động kỷ luật nhỏ bé nhưng kiên định hằng ngày. Cuộc chiến này không đòi hỏi những hành động vĩ đại, mà là sự trung thành tuyệt đối với những thói quen tưởng chừng như đơn giản. Có ba trụ cột cốt lõi để xây dựng lại pháo đài ý chí, ba thói quen cần phải được thiết lập và duy trì mỗi ngày: Giữ thói quen sống ngăn nắp, chăm sóc sức khỏe, và bồi dưỡng tâm linh.
Thói quen sống ngăn nắp là bước đầu tiên để khôi phục lại quyền kiểm soát cuộc đời. Ngăn nắp không chỉ là việc sắp xếp đồ đạc gọn gàng; nó là biểu hiện bên ngoài của một trật tự nội tâm. Nhà cửa, bàn làm việc, và không gian sống là một phép ẩn dụ cho tâm trí. Một không gian bừa bộn, lộn xộn phản ánh một tâm trí bị phân tán, chất đầy những suy nghĩ không cần thiết và những nhiệm vụ chưa hoàn thành. Khi ta bắt đầu sắp xếp lại thế giới vật chất quanh mình, ta đang gửi một thông điệp mạnh mẽ đến tiềm thức: "Tôi đang làm chủ." Hành động đơn giản như dọn dẹp giường ngủ mỗi sáng, sắp xếp lại tủ quần áo, hay rửa ngay chén bát sau khi ăn là những chiến thắng nhỏ hàng ngày giúp củng cố cơ bắp của ý chí. Những chiến thắng này xây dựng nên lòng tự trọng và sự tự tin, tạo ra một môi trường thuận lợi cho sự tập trung và sáng tạo. Thậm chí, việc giữ ngăn nắp còn là một hành động đạo đức, thể hiện sự tôn trọng đối với những vật dụng và không gian mà ta đang sử dụng, và qua đó, tôn trọng cả những người sống xung quanh ta. Ngăn nắp là kỷ luật của sự hiện diện, là cách ta dùng bàn tay để sắp đặt lại cõi lòng.
Chăm sóc sức khỏe là trụ cột thứ hai, là nền tảng vật chất không thể thiếu của mọi ý chí lớn. Thân xác là ngôi đền của linh hồn, là công cụ duy nhất ta có để thực hiện mọi hoài bão và lập chí. Buông thả bản thân thường bắt đầu bằng việc lạm dụng và bỏ bê cơ thể: ăn uống vô độ, thiếu vận động, thức khuya triền miên. Khi cơ thể mệt mỏi và ốm yếu, tinh thần cũng bị kéo theo, trở nên uể oải và bi quan. Kỷ luật trong việc chăm sóc sức khỏe đòi hỏi sự chú ý có ý thức đến dinh dưỡng, vận động, và giấc ngủ. Việc dành thời gian cho một bài tập thể dục đơn giản mỗi ngày, dù chỉ là 30 phút đi bộ, là một sự đầu tư vào năng lượng tinh thần. Nó giải phóng những căng thẳng tích tụ, giúp máu lưu thông và nuôi dưỡng bộ não bằng những hóa chất tích cực, khiến cho việc ra quyết định trở nên rõ ràng và ý chí trở nên mạnh mẽ hơn. Việc kiểm soát những gì đi vào cơ thể (thực phẩm lành mạnh) và những gì đi ra khỏi cơ thể (mồ hôi qua luyện tập) là những bài học căn bản về sự tự chủ. Người làm chủ được thân thể mình mới có thể làm chủ được ý chí, và người khỏe mạnh về thể chất sẽ có đủ sức bền để theo đuổi những lý tưởng lớn lao mà mình đã lập ra.
Cuối cùng, nhưng quan trọng nhất, là Bồi dưỡng tâm linh mỗi ngày – đỉnh cao của sự tự chủ và là nguồn mạch của mọi lập chí chân thật. Tâm linh ở đây không nhất thiết phải là một tôn giáo cụ thể, mà là sự kết nối có ý thức với những giá trị siêu việt, với mục đích sống sâu xa hơn những nhu cầu vật chất thông thường. Bồi dưỡng tâm linh là việc dành thời gian cho sự tĩnh lặng, cầu nguyện, thiền định, hoặc đọc sách khai mở trí tuệ, để nuôi dưỡng phần hồn của mình. Đây là liều thuốc giải độc mạnh nhất chống lại sự buông thả và phó mặc, bởi nó giúp con người nhận ra giá trị vô tận và không thể thay thế của chính mình. Khi ta nuôi dưỡng tâm linh, ta không còn coi cuộc đời là một sự ngẫu nhiên, mà là một hành trình có ý nghĩa, được trao phó những trách nhiệm đặc biệt. Chính sự kết nối với mục đích cao cả này mới là nền tảng vững chắc để lập chí. Một ý chí không được soi sáng bởi mục đích tâm linh sẽ dễ dàng bị cuốn vào những tham vọng hời hợt và tan vỡ khi gặp khó khăn. Ngược lại, một tâm hồn được nuôi dưỡng sẽ nhìn thấy ý nghĩa ngay cả trong những thất bại, biến đau khổ thành bài học và sự trì hoãn thành động lực. Thói quen bồi dưỡng tâm linh là việc ta nhắc nhở bản thân mỗi ngày rằng: Tôi không phải là một cỗ máy, tôi là một sinh linh có giá trị, và cuộc đời tôi cần phải được sống một cách trọn vẹn và cao thượng nhất.
Tóm lại, cuộc chiến chống lại sự lười biếng và buông thả bản thân là cuộc chiến vĩ đại nhất của đời người. Đó là việc phá vỡ chuỗi nghiệp tiêu cực mà ta vô tình kế thừa, và thay thế nó bằng một di sản của sự kỷ luật và ý chí. Bằng cách thiết lập ba thói quen đơn giản nhưng có sức mạnh vô song: giữ gìn sự ngăn nắp để kiến tạo trật tự bên ngoài và bên trong, chăm sóc sức khỏe để tôn vinh và bảo vệ công cụ sống, và bồi dưỡng tâm linh để tìm thấy mục đích và nguồn sức mạnh tối thượng. Những thói quen này không phải là xiềng xích mà là những sợi chỉ vàng dệt nên tấm áo của sự tự do và phẩm giá. Khi cha mẹ sống với tinh thần kỷ luật này, họ không cần phải nói lời giáo huấn; chính đời sống của họ đã là một bài giảng hùng hồn nhất về việc làm sao để lập chí và sống một cuộc đời có ý nghĩa, trao truyền cho con cái một tinh thần kiên cường, một ý chí không bao giờ chịu đầu hàng trước dòng chảy phó mặc vô định của đời. Đó chính là sự tu dưỡng thân tâm vĩ đại nhất, là tình yêu thương chân thật nhất.

Nguồn tin: Lm. Anmai, CSsR.