THUỶ ĐIỆN VÀ LỜI NGUYỀN CỦA NƯỚC: MỆNH LỆNH CÔNG LÝ CHO HẠ DU

Chủ nhật - 23/11/2025 08:42

Hình ảnh lũ ngập tràn trên nhiều miện của đất nước đã trở thành một vết thương nhức nhối lặp đi lặp lại trên bản đồ đất nước: Nước lũ cuồng nộ, không phải chỉ từ trời, mà từ những bức tường bê tông cao ngất, trút xuống hạ nguồn một cơn thịnh nộ nhân tạo. Mất mát không chỉ là nhà cửa, ruộng đồng, mà là cả một niềm tin. Chúng ta không thể chấp nhận mãi một kịch bản: Thiên tai báo trước, nhân tai tiếp tay.

I. BI KỊCH NGUYÊN TỬ: KHI LỢI ÍCH PHỦ MỜ SINH MẠNG

Suốt 15 năm qua, chúng ta đã chứng kiến một "cơn sốt" thủy điện, nơi hàng trăm dự án mọc lên như nấm, cắm chặt vào huyết mạch tự nhiên của sông suối. Họ cam kết mang lại ánh sáng, nhưng lại gieo rắc bóng tối và sự bất an cho hạ nguồn.
·Sự Thao Túng Dòng Chảy: Những con đập không chỉ chặn nước, mà còn bẻ cong quy luật tự nhiên. Chúng biến những dòng sông hiền hòa thành các ổ chứa rủi ro khổng lồ. Khi mưa lớn, thay vì phân tán và tự điều tiết, toàn bộ sức mạnh của nước bị dồn nén, chờ đợi một cú sốc hủy diệt.
·Tham Vọng Phát Điện Đè Bẹp An Toàn Dân Sinh: Quá nhiều hồ chứa được phê duyệt với dung tích phòng lũ quá nhỏ bé, hoặc tệ hơn, coi nhẹ trách nhiệm an toàn. Ưu tiên số một dường như là tích nước tối đa để bán điện, còn tính mạng và tài sản của người dân chỉ là hệ quả phụ không đáng kể.
Hạ du, không phải là nơi được bảo vệ, mà là nơi phải gánh chịu toàn bộ gánh nặng của sự phát triển thiếu trách nhiệm.

II. CÂU HỎI THẤU TÂM CAN: "VÌ SAO KHÔNG XẢ TRƯỚC?"

Đây không chỉ là một thắc mắc, mà là một lời buộc tội hợp lý từ những người đang đứng trên bờ vực mất mát.
“Dự báo bão, dự báo mưa kéo dài trước cả tuần! Hồ chứa là công cụ điều tiết, không phải là cái bẫy. Tại sao các vị không xả nước một cách từ tốn, chủ động để làm trống dung tích phòng lũ? Tại sao phải đợi đến phút cuối, khi nước tràn bờ, mới xả ồ ạt tạo thành một bức tường nước tàn khốc?”
Sự thật phũ phàng nằm ở khoảng cách giữa Lý Thuyết và Lợi Ích:
1. Lòng Tham Tích Nước: Việc xả sớm đồng nghĩa với mất cơ hội phát điện và doanh thu. Sự chậm trễ ấy không phải là bất cẩn kỹ thuật, mà là một quyết định kinh tế đặt trên sự an toàn của con người.
2. Mạng Lưới Lỏng Lẻo: Khi hệ thống liên hồ chứa thiếu sự phối hợp thực sự chặt chẽ và theo thời gian thực, kết quả là một thảm họa tập thể: Tất cả cùng xả lũ trong tuyệt vọng, tạo nên "cú đấm kép" dội thẳng vào khu vực hạ lưu.
Sự chậm trễ và xả dồn không phải là hành động của thiên nhiên, mà là sự thất bại có chủ đích của con người.

III. KHOẢNG TRỐNG TRÁCH NHIỆM: KẺ NÀO PHẢI TRẢ GIÁ?

Sau mỗi mùa lũ, lời biện minh quen thuộc lại vang lên: "Lũ lịch sử", "Lượng mưa vượt quá quy luật", "Thiên tai không thể lường trước."
Đủ rồi! Chúng ta không thể để Thiên tai mãi mãi là tấm bình phong che chắn cho Nhân tai.
·Không Minh Bạch, Không Bồi Thường: Quy trình xả lũ – thông tin cốt lõi ảnh hưởng đến mạng sống dân sinh – lại thường bị giữ kín. Và sau thảm họa, người dân nhận được gì? Những lời hứa hão và sự im lặng. Rất hiếm khi có một đơn vị thủy điện nào đứng ra chịu trách nhiệm, đền bù một cách thỏa đáng và sòng phẳng cho tài sản, sinh kế đã mất.
·Gánh Nặng Dồn Về Kẻ Yếu Thế: Người dân hạ du, vốn đã khó khăn, lại bị đẩy vào vai trò "người tự chịu" trong một ván cờ mà họ không có quyền quyết định. Đây không phải là sự bất hạnh, mà là sự bất công tột cùng.

IV. HÀNH ĐỘNG KHÔNG THỂ CHẦN CHỪ: TRẢ LẠI CÔNG LÝ CHO DÂN

Vấn đề thủy điện đã vượt ra ngoài khuôn khổ kỹ thuật. Nó là một vấn đề công bằng xã hội và an ninh quốc gia trước biến đổi khí hậu.
Chúng ta cần một MỆNH LỆNH THAY ĐỔI từ cấp cao nhất:
1.    Rà Soát Triệt Để, Xử Lý Nghiêm Minh: Thu hồi giấy phép của các dự án thủy điện vừa và nhỏ không có khả năng cắt lũ thực sự hoặc vi phạm quy trình vận hành. Không có chỗ cho sự thỏa hiệp giữa lợi ích kinh tế và mạng sống.
2.    Minh Bạch Hóa Dữ Liệu Tức Thời (Real-Time): Toàn bộ dữ liệu về mực nước hồ, lưu lượng xả lũ, và kế hoạch vận hành phải được công bố công khai, cập nhật liên tục (Real-Time) đến tận chính quyền cấp xã và người dân. Công khai là chiếc van an toàn của niềm tin.
3.    Xác Lập Cơ Chế Bồi Thường Cưỡng Chế: Xây dựng một quy chế pháp lý rõ ràng, trực tiếp buộc chủ đầu tư thủy điện phải chịu trách nhiệm bồi thường khi việc xả lũ sai quy trình gây thiệt hại. Không thể có chuyện "xả lũ xong là phủi tay."
Mỗi công trình thủy điện được xây lên phải là một LỜI HỨA BẢO VỆ, chứ không phải là LỜI NGUYỀN RỦI RO. Chúng ta không thể để hàng triệu phận người tiếp tục sống trong nỗi kinh hoàng nơm nớp: “Không biết đêm nay, bức tường nước có ập đến?”
Trả lại sự an toàn cho hạ du là trách nhiệm và danh dự của một quốc gia văn minh.

Nguồn tin: Lm. Anmai, CSsR