HOA TRONG NHÀ THỜ: TRANG TRÍ CHO ĐÃ HAY CHO ĐẸP?

Từ thuở xa xưa, con người đã biết dùng hoa như một lễ vật tinh tuyền và xinh đẹp nhất của thiên nhiên để dâng lên Thiên Chúa. Trong các ngôi thánh đường, hoa không chỉ là vật trang trí vô tri, mà là ngôn ngữ của tình yêu, là biểu tượng của lòng sùng mộ và là dấu chỉ của sự hân hoan trong ngày lễ. Một bình hoa được cắm khéo léo bên cạnh bàn thờ hay giảng đài có khả năng nâng tâm hồn người tham dự lên cao, giúp họ cảm nhận được vẻ đẹp thánh thiêng của Phụng vụ. Tuy nhiên, ranh giới giữa cái đẹp thánh thiêng và sự phô trương rườm rà đôi khi rất mong manh. Thực tế mục vụ tại nhiều giáo xứ hiện nay đang đặt ra một câu hỏi bức thiết: Chúng ta đang trang trí hoa "cho đẹp" để tôn vinh Chúa, hay chỉ đang làm "cho đã" cái nhu cầu lấp đầy khoảng trống và phô diễn sự hoành tráng bề ngoài?

Bước vào một số nhà thờ trong các dịp lễ lớn, điều đập vào mắt người giáo dân đôi khi không phải là sự uy nghiêm của Bàn thờ hay vẻ trang trọng của Giảng đài, mà là một "rừng hoa" choáng ngợp. Hoa được xếp tầng tầng lớp lớp, hoa tràn ngập từ lối đi lên đến tận chân tượng đài, hoa bao vây lấy ghế chủ tế và thậm chí lấn chiếm cả không gian cử hành thiêng liêng. Có một tâm lý khá phổ biến nơi nhiều người phụ trách trang trí hoặc các hội đoàn dâng hoa, đó là "càng nhiều càng tốt", "càng to càng thành kính". Người ta sợ những khoảng trống. Người ta lo rằng nếu cắm ít hoa thì Cung thánh sẽ trông "lạnh lẽo" hoặc thiếu sự long trọng. Chính từ nỗi sợ ấy, cùng với sự nhiệt thành thiếu tiết chế, đã dẫn đến tình trạng lạm dụng hoa trong Phụng vụ, biến gian Cung thánh thành một phòng trưng bày hoa nghệ thuật hơn là nơi cử hành Mầu nhiệm Thánh.

Vấn đề đầu tiên và dễ nhận thấy nhất của việc lạm dụng hoa chính là sự cản trở tầm nhìn và làm loãng sự tập trung. Phụng vụ Công giáo có những điểm nhấn thiêng liêng tuyệt đối: Bàn thờ (tượng trưng cho Chúa Kitô), Giảng đài (Bàn tiệc Lời Chúa) và Ghế chủ tế (người đại diện Chúa Kitô quy tụ cộng đoàn). Mọi yếu tố trang trí, bao gồm cả hoa và nến, đều phải đóng vai trò "tôi tớ", nghĩa là làm tôn lên các chủ thể chính này chứ không được phép lấn át hay che khuất. Thế nhưng, thực tế cho thấy không ít lần linh mục chủ tế như bị "nuốt chửng" giữa những lẵng hoa khổng lồ. Có những khi người đọc sách đứng tại Giảng đài mà cộng đoàn chỉ nghe thấy tiếng chứ không thấy người, hoặc chỉ thấy loáng thoáng một phần khuôn mặt sau những cành hoa vươn dài quá khổ. Khi tầm nhìn bị che khuất, sự tương tác bằng ánh mắt và cử chỉ của thừa tác viên đối với cộng đoàn bị hạn chế, làm giảm đi tính hiệp thông và sống động của cử hành Phụng vụ. Thay vì nhìn lên Bàn thờ để suy niệm về Hy tế, mắt của giáo dân lại bị hút vào những mảng màu rực rỡ, rối rắm xung quanh, khiến tâm trí họ vô tình bị phân tán.

Hơn nữa, số lượng không phải lúc nào cũng đi đôi với nét đẹp. Trong nghệ thuật, và đặc biệt là nghệ thuật thánh, khoảng trống (không gian thở) cũng quan trọng như chính vật thể được trưng bày. Một Cung thánh đẹp là nơi mà sự hài hòa được đặt lên hàng đầu, chứ không phải là sự chất đống. Việc sử dụng quá nhiều loại hoa với quá nhiều màu sắc tương phản mạnh trong cùng một không gian hẹp thường tạo ra cảm giác rối mắt, nặng nề và mệt mỏi về thị giác. Đôi khi, sự "nhiệt tình" của các ân nhân dâng hoa khiến người cắm hoa rơi vào thế khó xử: phải cắm hết tất cả số hoa được dâng cúng để không làm phật lòng ai. Kết quả là một tổng thể thiếu thống nhất, mạnh ai nấy khoe sắc, biến không gian thờ phượng thành một mớ hỗn độn của màu sắc và hình khối. Cái đẹp của Phụng vụ là vẻ đẹp của sự "đơn sơ quý phái". Sự đơn sơ này không đồng nghĩa với nghèo nàn hay sơ sài, mà là sự tinh tế, chắt lọc, biết giữ lại những gì tinh túy nhất để hướng lòng trí con người về Thiên Chúa. Một bình hoa đơn giản nhưng được đặt đúng chỗ, màu sắc hài hòa với phẩm phục và khăn bàn thờ, sẽ có sức lay động mạnh mẽ hơn gấp ngàn lần một "rừng hoa" vô hồn và ngột ngạt.

Đã đến lúc chúng ta cần trả lại cho hoa vị trí đúng đắn của nó trong nhà thờ. Hoa là để tôn vinh, không phải để trình diễn. Người cắm hoa trong phụng vụ không chỉ cần đôi tay khéo léo mà cần cả một tâm hồn cầu nguyện và sự hiểu biết về Phụng vụ. Cần phải có sự can đảm để nói "không" với sự rườm rà, cần có sự tinh tế để biết khi nào là "đủ". Sự tiết chế không làm giảm đi lòng thành kính, mà trái lại, nó thể hiện sự trưởng thành trong đức tin và gu thẩm mỹ. Đừng để Chúa Giêsu Thánh Thể hay Lời Chúa bị lu mờ bởi những vẻ đẹp chóng qua của loài thụ tạo. Hãy để hoa làm đúng chức năng của mình: lặng lẽ tỏa hương, lặng lẽ tô điểm, và lặng lẽ hướng nhìn về Đấng Tạo Hóa, thay vì tranh giành sự chú ý của cộng đoàn. Một Cung thánh thoáng đãng, trang nghiêm với những điểm nhấn hoa tinh tế sẽ giúp tâm hồn con người dễ dàng lắng đọng, thoát khỏi sự ồn ào của thị giác để đi vào chiều sâu của mầu nhiệm thánh. Đó mới thực sự là "làm đẹp" cho Chúa, chứ không chỉ là "làm cho đã" cái tôi hay sở thích của con người.