Văn hóa xếp hàng và nỗi xấu hổ khó bào chữa

Tháng 8 vừa rồi, công ty LG treo 100 phiếu tặng điện thoại G2 lên một chùm bóng bóng ở công viên Seoul (Hàn Quốc), hậu quả là có hai chục con Rồng cháu Tiên bị thương phải cấp cứu. Trước đó, tháng 12.2011, siêu thị Nguyễn Kim, Đà Nẵng khai trương có khuyến mãi khủng. Hàng ngàn người chen lấn hỗn loạn, xéo cả lên những ai đã ngã, tranh vào bên trong khu bán hàng. Hàng chục phụ nữ bị dẫm thành thương tích phải đưa vào cấp cứu, hai người có tuổi vào bệnh viện trên xe cứu thương.

Chen lấn ăn sushi miễn phí tại Hà Nội

 Sau đó mấy ngày, tại quận 7 TP.HCM, có hội chợ triển lãm sản phẩm của Hàn Quốc, người Sài Gòn nhăn mặt khi thấy giới trẻ lại chen cướp quà khuyến mãi, làm như ở thành phố nhiều hàng hóa nhất nước này chưa từng có hàng Hàn Quốc. Họ tranh nhau chỉ vì được khuyến mãi! Một quang cảnh làm đỏ mặt không chỉ người Sài Gòn!

Không chỉ là chuyện xếp hàng

Chắc khó kể ra đầy đủ những gì tương tự xẩy ra khi có cái gì đó “miễn phí”, khi mọi người bỗng nhiên được hưởng oản chùa. Như cảnh nhà giàu phát chẩn trong nạn đói. Như tranh cướp lễ tế cô hồn rằm tháng Bảy hàng năm ở các chợ quê. Chỉ mấy viên kẹp bột bọc giấy hồng giấy xanh mà có người thành cô hồn vì bị dẫm đạp.

Trong lĩnh vực cao hơn, có vẻ “phi vật thể” hơn, những cuộc tranh cướp cũng không kém phần quyết liệt. Đó là khi người ta hướng tới một vị trí “thơm tho”, một công việc “nhiều quyền, lắm tiền”. Ghế càng to thì tranh đua càng dữ dội, bất khả dung hòa. Nếu tranh cướp vì miếng ăn thì người ta tự bào chữa là mình đang là người đói nhất. Tranh cướp một cái ghế, ngược lại, người ta thường tự cho mình là người giỏi nhất, xứng đáng nhất, thậm chí đạo đức nhất!

Câu chuyện thằng Mõ & Văn hóa xôi thịt đình làng

Những chuyện có thể nói là đáng xấu hổ này chỉ thấy ở trong nước, từ đâu ra vậy?

 Có người nói: “văn hóa đám đông” có vấn đề. Tôi không hiểu văn hóa đám đông là cái gì. Nhưng đã thấy những đám đông khác. Vâng, chỉ trước mấy ngày vụ “cướp shusi” cũng trai thanh gái lịch Hà Nội đã ngày dài lại đêm thâu, lặng lẽ xếp hàng tiễn đưa Đại Tướng Võ Nguyên Giáp vừa từ trần. Những nét mặt đăm chiêu rất Hà Nội, sâu lắng, trí tuệ và chân thành, những giọt nước mắt trong veo từ trái tim mà ra. Đám đông xếp hàng nghiêm đến nỗi một anh ca sĩ nổi tiếng quen ngón lố bịch chen ngang đã bị đám đông la ó, ném đá trên mạng, trong đó chắc chắn có nhiều fan của anh ta.

 Một nguyên nhân quan trọng là từ xã hội rối loạn kỷ cương ngày nay. Xa xưa người ta chen chúc dẫm đạp vì sợ mất phần. Ngay nay sợ mất phần nên người ta dẫm đạp chen chúc. Đúng vậy, lòng tin vào sự công bằng trong phân phối (chia phần) đã xuống đáy. Không chen chúc, nghiêm chỉnh xếp hàng thì liệu có phần mình không? Hay lại vào hết tay con cha cháu ông và những kẻ hối lộ, chen ngang láu cá, khéo tàng hình, ẩn mặt?

Vé tàu Tết được công bố, thiên hạ xếp hàng mua nhưng chỉ mấy người mua được, số còn lại tìm con phe mà mua, họ không xếp hàng nhưng mua bao nhiêu cũng có. Không dậy từ hai giờ sáng chen chúc, xô đổ cả cổng nhà trường mẫu giáo thì con thất học cả năm. Người dân rất sẵn dẫn chứng về chuyện xếp hàng nghiêm chỉnh mà trắng tay. Cho nên chỉ cần hai người trở lên là họ có ngay phản xạ chen lấn.

Xã hội thiếu minh bạch, tù mù bao nhiêu thì dân chúng còn chen chúc dẫm đạp nhiều bấy nhiêu.