SỐNG CHẾT VÌ ĐẠI NGHĨA: TỪ KHÍ PHÁCH ANH HÙNG ĐẾN CHỨNG NHÂN TÌNH YÊU

Chủ nhật - 23/11/2025 19:07

Ngày 24 tháng 11 năm 2025, trong không khí linh thiêng của những ngày cuối năm Phụng vụ, tiếng chuông nhà thờ trên khắp dải đất hình chữ S lại ngân vang một điệu hồn thiêng sông núi, hòa quyện giữa niềm tự hào dân tộc và đức tin kiên trung của người Công giáo Việt Nam. Hôm nay, chúng ta mừng kính trọng thể Các Thánh Tử Đạo Việt Nam, những bậc tiền nhân đã dùng chính máu đào của mình để viết nên bản hùng ca tráng lệ nhất về tình yêu và lòng trung tín. Lời Chúa trong Tin Mừng Luca vang lên giữa cộng đoàn phụng vụ hôm nay: “Ai muốn cứu mạng sống mình thì sẽ mất, còn ai liều mất mạng sống mình vì Tôi thì sẽ cứu được mạng sống ấy,” không chỉ là một lời tuyên bố về quy luật nghịch lý của Nước Trời, mà còn là chìa khóa để giải mã sức mạnh phi thường đã giúp cha ông chúng ta hiên ngang bước qua cái chết, đi vào cõi sống đời đời.
Để hiểu thấu đáo lời mời gọi “Sống chết vì đại nghĩa” này, trước hết chúng ta hãy để tâm trí mình lắng đọng và suy ngẫm về khí phách của người xưa qua lăng kính văn hóa dân tộc. Trong kho tàng văn học cổ điển Việt Nam, tác phẩm “Chinh phụ ngâm” đã khắc họa hình ảnh người tráng sĩ ra đi vì nợ nước với một phong thái hào hùng hiếm có: “Chí làm trai dặm nghìn da ngựa / Gieo Thái sơn nhẹ tựa hồng mao.” Đối với người quân tử xưa, cái “chí làm trai” là dám mang thân mình ra nơi biên ải, lấy da ngựa bọc thây nơi sa trường để đền nợ non sông. Họ coi cái chết vì nghĩa lớn – là bảo vệ bờ cõi, gìn giữ giang sơn – thì nặng tựa núi Thái Sơn, còn cái mạng sống cá nhân hèn mọn thì nhẹ tựa lông hồng. Đó là cái “Dũng” của bậc trượng phu, là cái hào khí ngất trời của những con người dám hy sinh cái tôi nhỏ bé vì cái ta chung của dân tộc. Thế nhưng, khi chiêm ngắm chân dung của các Thánh Tử Đạo Việt Nam, chúng ta nhận ra một “Đại Nghĩa” còn cao cả, sâu sắc và siêu việt hơn gấp bội phần. Các ngài không chỉ chết vì lòng yêu nước, không chỉ chết để giữ trọn đạo hiếu trung theo quan niệm Nho giáo, mà các ngài “liều mất mạng sống” vì một Đấng Vô Hình nhưng hiện hữu sống động trong tâm hồn, đó là Đức Giê-su Ki-tô, và vì một Vương Quốc vĩnh cửu không thuộc về thế gian này.
Sự khác biệt căn bản nằm ở đích đến của sự hy sinh. Người tráng sĩ xưa hy sinh để lại tiếng thơm muôn đời trong sử sách, nhưng thân xác họ trở về với cát bụi và linh hồn họ đi về đâu là điều mà triết lý trần thế chưa thể giải đáp trọn vẹn. Ngược lại, các Thánh Tử Đạo Việt Nam, những người nông dân chân lấm tay bùn, những bà mẹ quê mùa, những binh lính, quan lại hay các giáo sĩ thừa sai, khi chấp nhận cái chết, họ không đi vào ngõ cụt của sự hủy diệt, mà họ bước qua “cánh cửa hẹp” để đi vào sự sống vĩnh cửu. Lời Đức Giê-su khẳng định: “Ai liều mất mạng sống mình vì Tôi thì sẽ cứu được mạng sống ấy” chính là lời bảo chứng chắc chắn nhất cho niềm hy vọng này. Họ đã đánh đổi cái hữu hạn để lấy cái vô hạn, đánh đổi những giây phút ngắn ngủi nơi trần thế để lấy hạnh phúc miên trường bên Thiên Chúa. Đó là một cuộc đầu tư khôn ngoan nhất, một sự liều lĩnh thánh thiện nhất mà lý trí con người, nếu không được soi sáng bởi đức tin, sẽ không bao giờ thấu hiểu được.
Hãy hình dung lại bối cảnh lịch sử đau thương nhưng hào hùng ấy. Trong suốt hơn 300 năm cấm cách, ước tính có hơn 130.000 vị tử đạo đã ngã xuống trên mảnh đất này. Họ là ai? Họ là những con người bình thường như chúng ta, cũng biết đau khi bị đòn roi, cũng biết sợ khi nhìn thấy gươm đao, cũng xót xa khi phải rời xa vợ con, cha mẹ. Thế nhưng, sức mạnh nào đã giúp thánh An-rê Dũng Lạc vui vẻ trên đường ra pháp trường? Động lực nào đã khiến thánh Phao-lô Lê Bảo Tịnh viết những lá thư từ trong ngục thất với tâm tình bình an lạ lùng: “Thân xác tôi ở trong tù, nhưng linh hồn tôi đang dạo chơi trong vườn hoa của Chúa”? Đó chính là sức mạnh của Tình Yêu. Các ngài đã không chết vì một ý thức hệ khô khan, mà chết vì một Ngôi Vị. Đối với các ngài, Chúa Giê-su không phải là một nhân vật lịch sử xa xưa, mà là Người Thầy, Người Bạn, và là Chúa Tể của cuộc đời mình. Từ bỏ Chúa để giữ mạng sống đồng nghĩa với việc phản bội lại Tình Yêu lớn nhất đời mình, và điều đó đối với các ngài còn đau đớn hơn cả cái chết thể xác. Vì thế, các ngài đã chọn cái chết để bảo vệ đức tin, như hạt lúa mì chấp nhận thối đi trong lòng đất lạnh lẽo để rồi từ đó trổ sinh ra những bông lúa vàng óng ả cho Giáo hội Việt Nam hôm nay. Máu của các ngài đã thấm vào lòng đất mẹ, hòa vào sông núi, trở thành nhựa sống nuôi dưỡng đức tin cho bao thế hệ con cháu. Chúng ta, những người đang hiện diện nơi đây, chính là hoa trái được sinh ra từ dòng máu anh hùng ấy.
Tuy nhiên, bài Tin Mừng hôm nay và tấm gương của các Thánh Tử Đạo không dừng lại ở việc ca tụng quá khứ. Lời Chúa là lời hằng sống, là lời nói với chúng ta trong giây phút hiện tại của năm 2025 này. Nếu ngày xưa, “tử đạo” (martyria) mang nghĩa là đổ máu, là rơi đầu, là chịu voi giày ngựa xéo, thì ngày nay, chúng ta được mời gọi thực hiện một cuộc “tử đạo trắng” – cuộc tử đạo không đổ máu nhưng không kém phần khốc liệt và dai dẳng. Chúa Giê-su nói: “Ai muốn theo tôi, phải từ bỏ chính mình, vác thập giá mình hằng ngày mà theo.” Chữ “hằng ngày” ở đây chính là chìa khóa. Trước khi có thể can đảm chết một lần cho Chúa, các thánh tử đạo đã phải can đảm sống cho Chúa từng ngày. Chết vì Chúa chỉ diễn ra trong một khoảnh khắc, nhưng sống vì Chúa là một cuộc chiến bền bỉ kéo dài suốt cả đời người. Đây chính là thách đố lớn lao cho người Kitô hữu trong xã hội hiện đại.
Sống cái “Đại Nghĩa” của người Kitô hữu hôm nay là gì nếu không phải là dám đi ngược lại với những dòng chảy dễ dãi của thời đại? Đó là cuộc chiến nội tâm để giữ vững phẩm giá và lương tâm ngay giữa một xã hội đề cao vật chất và hưởng thụ. Bạn có dám “liều mất mạng sống” theo nghĩa là chấp nhận thua thiệt về kinh tế để giữ sự trung thực trong kinh doanh không? Khi mà gian dối có thể mang lại lợi nhuận khổng lồ, việc bạn chọn sống thật thà chính là một cuộc tử đạo. Bạn có dám “liều mất” danh vọng, sự thăng tiến nếu điều đó đòi hỏi bạn phải chà đạp lên người khác hoặc chối bỏ niềm tin của mình không? Đó chính là tử đạo. Trong đời sống gia đình, người chồng, người vợ dám hy sinh cái “tôi” ích kỷ, nhẫn nại chịu đựng những trái tính trái nết của nhau để giữ gìn hạnh phúc và giáo dục con cái nên người, đó chính là đang vác thập giá và tử đạo mỗi ngày. Giới trẻ ngày nay, khi dám nói “không” với lối sống buông thả, dám sống khiết tịnh, dám dành thời gian cho việc thiện nguyện thay vì chìm đắm trong thế giới ảo, họ đang làm chứng cho Chúa một cách sống động nhất.
Hơn thế nữa, làm chứng cho Chúa hôm nay còn là làm cho hình ảnh Thiên Chúa hiện diện rõ nét qua cách cư xử của chúng ta. Một nụ cười cảm thông, một bàn tay nâng đỡ người hoạn nạn, một lời nói hòa giải giữa những xung đột, tất cả đều là những hành vi “sống vì Chúa”. Xã hội ngày nay có thể không còn những cuộc bắt bớ công khai, nhưng lại có sự bắt bớ tinh vi của sự dửng dưng, của sự chế giễu đạo đức. Giữ vững đức tin trong một môi trường như thế đòi hỏi một bản lĩnh không kém gì các vị tử đạo ngày xưa bước lên đoạn đầu đài. Mỗi lần chúng ta chiến thắng một cám dỗ, mỗi lần chúng ta chọn làm điều thiện dù không ai hay biết, mỗi lần chúng ta ưu tiên giờ cầu nguyện hơn những thú vui giải trí, là mỗi lần chúng ta đang tuyên xưng rằng: “Chúa Giê-su là Chúa tể cuộc đời tôi.” Đó là cách chúng ta làm cho dòng máu của cha ông tiếp tục luân chuyển và mang lại sự sống.
Vậy, câu hỏi cốt lõi được đặt ra cho mỗi người chúng ta trong ngày lễ này là: Cụ thể hôm nay, ngay bây giờ, tôi sẽ làm gì để xứng đáng là con cháu của các Thánh Tử Đạo? Đừng tìm kiếm những điều viển vông xa vời. Hãy nhìn vào bổn phận của bạn. Làm thật tốt, thật trọn vẹn công việc của mình với lòng yêu mến Chúa, đó là con đường nên thánh. Nếu bạn là giáo viên, hãy dạy học bằng cả lương tâm. Nếu bạn là bác sĩ, hãy coi bệnh nhân như người thân. Nếu bạn là người nội trợ, hãy nấu ăn và dọn dẹp với tình yêu thương phục vụ. Sự thánh thiện không nằm ở việc làm những điều phi thường, mà là làm những việc tầm thường với một tình yêu phi thường. Chính tình yêu này biến đổi những hy sinh nhỏ bé vụn vặt hằng ngày trở thành lễ dâng đẹp lòng Thiên Chúa, và đó chính là cách chúng ta “cứu được mạng sống mình” trong ý nghĩa trọn vẹn nhất.
Chúng ta hãy cùng nhau dâng lên Chúa một lời nguyện tha thiết trong tâm tình hiệp thông sâu sắc với các bậc tiền nhân. Lạy Chúa, giữa thế giới đầy biến động và cám dỗ này, xin ban cho chúng con một chút khí phách của các Thánh Tử Đạo Việt Nam. Xin đừng để chúng con trở thành những Kitô hữu nhạt nhòa, sống đạo theo thói quen hay vì sợ hãi, nhưng xin cho chúng con biết sống đạo vì yêu mến. Xin cho chúng con hiểu rằng, tử đạo không chỉ là chết cho Chúa, mà là để Chúa sống trong con. Khi chúng con biết “chết đi” cho sự kiêu ngạo, ghen ghét, lười biếng, là lúc chúng con đang để cho sự sống của Chúa nảy mầm và lớn lên. Xin cho dòng máu anh hùng của cha ông không bị lãng quên trong những trang sử cũ, nhưng trở thành ngọn lửa rực cháy trong tim mỗi người trẻ, mỗi gia đình Công giáo Việt Nam hôm nay, để dù sống trong hoàn cảnh nào, chúng con vẫn hiên ngang làm chứng cho Chân Lý và Tình Yêu, dám sống chết vì Đại Nghĩa là chính Đức Giê-su Ki-tô, Đấng Cứu Độ duy nhất của trần gian. Amen.

Nguồn tin: Lm. Anmai, CSsR