CĂN TÍNH ĐỜI TU: BẢN CHẤT VÀ VAI TRÒ NỀN TẢNG CỦA NGƯỜI TU SĨ (NGÔN SỨ, CHỨNG NHÂN, NGƯỜI HIẾN DÂNG)

Thứ ba - 02/12/2025 19:04

Căn tính đời tu, hay bản sắc cốt lõi của người tu sĩ, không phải là một chức năng hay một vai trò tạm thời, mà là một thực tại thiêng liêng và thần học sâu sắc, bắt nguồn từ Bí tích Rửa Tội và được kiện toàn qua sự khấn hứa công khai Ba Lời Khuyên Phúc Âm: khiết tịnh, khó nghèo và vâng phục. Đây là một ơn gọi cao cả và triệt để, mời gọi người tín hữu bước vào một hình thái sống mới, tách biệt khỏi những ràng buộc trần thế để trở nên dấu chỉ rõ ràng hơn về Nước Thiên Chúa đang đến. Bản chất của căn tính này là sự hiến dâng hoàn toàn, một sự “tái định vị” toàn bộ sự tồn tại của con người nhằm noi gương Đức Kitô cách mật thiết hơn, Đấng đã sống một đời khó nghèo, khiết tịnh và vâng phục tuyệt đối theo ý Chúa Cha. Người tu sĩ, nhờ lời khấn, thiết lập một mối liên hệ đặc biệt với Thiên Chúa, một mối hôn ước thiêng liêng mà qua đó, toàn bộ cuộc đời họ trở thành một hành vi thờ phượng và ca ngợi không ngừng.
Bản chất nền tảng của căn tính đời tu chính là sự hiến dâng (consecratio), tức là sự dâng hiến vĩnh viễn và không thể đảo ngược cho Thiên Chúa Tình Yêu. Sự hiến dâng này không chỉ là một hành vi đạo đức cá nhân mà còn là một hành vi mang tính Giáo hội, được Giáo hội công nhận và bảo đảm. Khi người tu sĩ khấn hứa, họ được Đức Kitô đón nhận vào một cuộc sống được định hình bởi Tin Mừng một cách triệt để nhất, trở nên "hóa thân" của Tình Yêu Thập Giá trong thế giới. Sự hiến dâng này tạo nên một trạng thái sống vĩnh viễn, đưa người tu sĩ vào trung tâm mầu nhiệm Giáo hội như là một "quà tặng" được Chúa Thánh Thần ban tặng cho Dân Chúa. Điều này đòi hỏi một sự biến đổi nội tâm không ngừng, một cuộc chiến đấu mỗi ngày để sống đúng với những cam kết đã hứa, để linh hồn được thanh luyện và trở nên trong suốt, phản chiếu ánh sáng của Đấng Tình Quân.
Từ nền tảng hiến dâng đó, người tu sĩ được trao phó vai trò chứng nhân. Trong một thế giới bị thống trị bởi chủ nghĩa vật chất, chủ nghĩa hưởng thụ và sự vô cảm, cuộc sống của người tu sĩ phải là một tiếng nói phản biện, một dấu chỉ phản chứng (anti-sign). Họ làm chứng không chỉ bằng lời nói mà bằng chính sự hiện hữu của mình. Cụ thể, lời khấn khó nghèo làm chứng cho việc của cải trần gian không phải là giá trị tuyệt đối và cho thấy sự giàu có đích thực nằm ở Thiên Chúa; lời khấn khiết tịnh làm chứng cho Tình Yêu Thiên Chúa là nguồn mãn nguyện tối thượng và là dấu chỉ của cuộc sống tương lai, nơi mọi người đều được hợp nhất trong Chúa; và lời khấn vâng phục làm chứng cho tự do đích thực nằm trong việc làm theo ý Chúa Cha, thay vì sự tự chủ vô điều kiện của bản ngã. Cuộc sống cộng đoàn, vốn là hình thái sinh hoạt không thể thiếu của đời tu, cũng là một chứng tá hùng hồn. Nó là một nỗ lực cụ thể để sống tình hiệp thông huynh đệ, làm chứng rằng việc yêu thương nhau trong sự khác biệt là điều khả thi nhờ ân sủng, trở thành "dấu chỉ" của sự hiệp nhất mà Đức Kitô đã cầu nguyện.
Vai trò chứng nhân này còn mang chiều kích ngôn sứ sâu sắc. Ngôn sứ là người nói Lời Chúa, công bố sự thật và lên án bất công. Người tu sĩ được kêu gọi để trở thành tiếng nói của Tin Mừng trong thế giới. Họ công bố Nước Thiên Chúa bằng cách sống những giá trị phản văn hóa (counter-cultural values). Họ không chỉ nói về Nước Trời, mà còn cố gắng thiết lập nó ngay giữa lòng thế giới. Điều này bao gồm việc dấn thân không mệt mỏi vào những vùng biên duyên của xã hội, nơi người nghèo, người bị gạt ra ngoài lề đang chịu khổ. Hành động ngôn sứ của họ là sự can đảm đương đầu với những sai lầm và những cấu trúc tội lỗi của xã hội, như bất công, tham nhũng, và sự thiếu tôn trọng phẩm giá con người. Họ nhắc nhở Giáo hội và thế giới về những đòi hỏi triệt để của Tin Mừng. Họ giống như lính gác (Ezekiel 3:17), canh chừng và cảnh báo Dân Chúa về những nguy hiểm tinh thần và luân lý đang rình rập, mời gọi mọi người quay về với sự thật và công lý.
Hơn nữa, người tu sĩ là người hiến dâng theo một ý nghĩa thánh thiêng nhất. Họ trở thành một lễ vật sống động, được đặt trên bàn thờ thế giới. Toàn bộ cuộc đời họ, bao gồm cả những công việc phục vụ hằng ngày, những hy sinh thầm lặng, và cả những thử thách bệnh tật, đều được dâng lên Chúa Cha, hợp nhất với Hy Tế của Đức Kitô trên Thập Giá để cứu chuộc nhân loại. Sự hiến dâng này mang tính chất đền tội và chuyển cầu. Người tu sĩ gánh lấy những yếu đuối và tội lỗi của thế giới trong lời cầu nguyện và sự hãm mình của mình, trở thành "tâm hồn" cầu nguyện của Giáo hội. Vai trò này đặc biệt quan trọng trong các hình thái đời tu chiêm niệm, nơi việc cầu nguyện liên lỉ và sự cô tịch là hình thức phục vụ thế giới cao nhất. Trong sự thinh lặng và chiêm niệm, họ thực hiện sứ mệnh âm thầm nhưng mạnh mẽ là kéo ơn thánh Chúa xuống trên thế giới, nuôi dưỡng sự sống thiêng liêng cho mọi người.
Sự hiến dâng ấy còn phải được thể hiện rõ nét qua việc phát triển đời sống nội tâm. Căn tính người hiến dâng đòi hỏi người tu sĩ phải là người của Chúa, một người chuyên cần tìm kiếm dung nhan Thiên Chúa trong mọi biến cố đời thường. Không có đời sống cầu nguyện sâu sắc, sự hiến dâng sẽ trở nên trống rỗng, và việc phục vụ sẽ dễ dàng biến thành chủ nghĩa hoạt động (activism) trần tục. Do đó, người tu sĩ phải là chuyên gia trong lĩnh vực tương quan với Thiên Chúa, một nhà thần học kinh nghiệm sống động, mang lại chiều kích siêu việt cho đời sống xã hội. Sự hiện diện của họ trong thế giới, dù âm thầm hay công khai, luôn là một lời mời gọi khẩn thiết: "Hãy nếm thử và xem Chúa từ nhân biết bao!" (Tv 34:8).
Ba vai trò này – Ngôn sứ, Chứng nhân, và Người hiến dâng – không tách rời nhau mà là những chiều kích đan xen, làm nên sự trọn vẹn của căn tính đời tu. Người tu sĩ không thể là ngôn sứ nếu không hiến dâng chính mình, và họ không thể làm chứng hữu hiệu nếu không sống đời sống ngôn sứ và dâng hiến. Vai trò ngôn sứ công bố bằng lời nói và hành động; vai trò chứng nhân khẳng định bằng cuộc sống được biến đổi; và vai trò người hiến dâng thực hiện bằng sự dâng hiến căn cốt và lời cầu nguyện liên lỉ. Chính sự tổng hợp hài hòa này tạo nên sức mạnh và sự phong phú của đời sống thánh hiến trong Giáo hội.
Trong bối cảnh hiện đại, căn tính đời tu đang đối diện với nhiều thách thức. Sự thay đổi chóng mặt của văn hóa, sự lan tràn của chủ nghĩa cá nhân và sự hoài nghi đối với mọi hình thức cam kết lâu dài đòi hỏi người tu sĩ phải đổi mới hình thức thể hiện căn tính của mình. Tuy nhiên, bản chất cốt lõi của căn tính này vẫn giữ nguyên: đó là sự triệt để của tình yêu. Đời tu vẫn là một lời đáp trả tuyệt đối cho Tình Yêu tuyệt đối của Thiên Chúa. Sự trung tín trong đời sống nội tâm và sự can đảm trong sứ mệnh tông đồ là chìa khóa để giữ vững căn tính này.
Cuối cùng, căn tính đời tu là một hồng ân cho toàn thể Giáo hội, nhắc nhở mọi tín hữu về ơn gọi nên thánh phổ quát. Người tu sĩ, bằng việc sống các Lời Khuyên Phúc Âm, trở thành hình ảnh tiên trưng về đời sống tương lai, về sự sung mãn của Vương Quốc Thiên Chúa, nơi Thiên Chúa là tất cả trong mọi sự. Họ là những người đi trước, những nhân chứng cánh chung báo hiệu rằng thế giới hiện tại đang trôi qua và hy vọng của chúng ta được đặt trọn vẹn vào Đức Kitô phục sinh. Đây là một gánh nặng vinh quang, một sứ mệnh thiêng liêng đòi hỏi sự khiêm nhường, kiên trì và một lòng mến nồng cháy. Nhờ vào căn tính bất biến này, đời tu tiếp tục là mạch nguồn sinh động, làm phong phú và đổi mới đời sống của Giáo hội và gieo mầm hy vọng cho nhân loại.

Nguồn tin: Lm. Anmai, CSsR.