LƯƠNG TÂM - ÁNH SÁNG CỦA CHÚA TRONG TÂM HỒN NGƯỜI

Con người được dựng nên theo hình ảnh Thiên Chúa, và vì lẽ đó, sâu thẳm trong cõi lòng, mỗi người đều mang một dấu ấn thiêng liêng, một kim chỉ nam vô hình mà các nhà thần học gọi là lương tâm. Lương tâm không chỉ là một tiếng nói nội tại mách bảo điều nên làm và điều nên tránh, mà còn là nơi thâm sâu nhất, là cung thánh mà trong đó con người chỉ nghe được tiếng Chúa. Chính tại nơi chốn linh thánh này, kinh nghiệm về sự thiện và sự ác được định hình, và bài học về mối tương quan giữa con người với nhau, đặc biệt là với "người bạn" hay "người anh em" của mình, được viết bằng mực vô hình. Triết lý sống của người Kitô hữu đặt trên nền tảng của Lề Luật Yêu Thương, mà đỉnh cao là lệnh truyền của Đức Kitô: "Anh em hãy yêu thương nhau như Thầy đã yêu thương anh em." Do đó, mọi hành vi, mọi lựa chọn trong đời sống đều không thể tách rời khỏi ý nghĩa của tình yêu và sự tôn trọng đối với tha nhân, bởi vì người Kitô hữu tin rằng, khi ta sống với nhau, ta đang gián tiếp sống trước nhan Thiên Chúa, Đấng đang hiện diện nơi mỗi người.

Sự thật mà chúng ta vẫn thường nghiệm thấy trong đời sống thường nhật chính là: "Người sống sai với bạn trong lòng tự thấy thẹn." Cảm giác "thẹn" này, xét theo nhãn quan thiêng liêng, không đơn thuần là sự xấu hổ trước mặt người đời, mà là sự nhức nhối, là vết thương sâu sắc do chính lương tâm gây ra. Khi ta đối xử bất công, thiếu lòng thành thật, hay phản bội lòng tin của một người bạn, ta không chỉ làm tổn thương mối tương giao nhân loại, mà còn làm rạn nứt hình ảnh Thiên Chúa nơi người đó, và quan trọng hơn, làm lu mờ ánh sáng của Ngài trong tâm hồn ta. Sự thẹn thùng này là dấu chỉ của Ân Sủng, là tiếng kêu của Thánh Thần, Đấng không ngừng mời gọi con người trở về với sự thật và sự trọn lành. Ngay sau khi phạm tội, tổ tông loài người đã phải trốn tránh và cảm thấy hổ thẹn, vì họ đã biết mình trần trụi trước sự hiện diện chí thánh của Thiên Chúa. Tội lỗi, theo bản chất, là sự sai trật khỏi chân lý và lòng yêu thương, kéo theo đó là sự chia cách. Cảm giác hổ thẹn, vì thế, là một món quà, một cơ chế tự vệ thiêng liêng giúp ta nhận ra mình đã rời xa nẻo chính, đã chọn con đường của bóng tối và sự ích kỷ, thay vì đi theo Ánh Sáng của Đức Kitô. Nếu ta phớt lờ tiếng nói ấy, lương tâm ta sẽ dần chai đá, và sự thẹn thùng ban đầu sẽ biến thành sự chai lỳ nguy hiểm, làm cho con người trở nên xa lạ với chính bản thân và với nguồn mạch sự sống.

Ngược lại, khi ta hành động theo đúng bản tính cao quý được Chúa ban, khi ta thực hiện điều răn yêu thương một cách trọn vẹn, ta kinh nghiệm được một sự bình an sâu thẳm và bền vững: "Bạn tử tế với người trong lòng mãi an nhiên." Lòng "tử tế" ở đây không chỉ là phép lịch sự xã giao, mà là caritas – tình yêu thương Kitô giáo, một tình yêu quảng đại, vô vị lợi, tìm kiếm lợi ích và sự thăng tiến cho người khác. Người tử tế với người anh em là người đang sống Lời Chúa, đang mặc lấy tâm tình của Đức Giêsu Kitô, Đấng đã đến không phải để được phục vụ mà là để phục vụ và hiến mạng sống mình làm giá chuộc cho muôn người. Sự tử tế này là bằng chứng hùng hồn nhất cho niềm tin được thể hiện qua hành động. Khi ta trao đi sự tha thứ, khi ta đỡ nâng người sa ngã, khi ta kiên nhẫn chịu đựng sự bất toàn của người khác, ta đang xây dựng Nước Thiên Chúa ngay giữa lòng đời. Phần thưởng của hành vi bác ái này không phải là lời khen ngợi của thế gian, mà là một sự "an nhiên" vĩnh cửu trong nội tâm.

Sự an nhiên này là “bình an của Đức Kitô”, thứ bình an mà thế gian không thể ban tặng và cũng không thể lấy đi. Đó là hoa trái của Thần Khí, là sự thanh thản đến từ việc biết rằng ta đang sống hài hòa với ý muốn của Thiên Chúa. Nó không phải là trạng thái vô cảm trước mọi biến cố, nhưng là sự vững vàng nội tại, một nơi trú ẩn không hề lay chuyển, ngay cả giữa bão tố cuộc đời. Chính lương tâm thanh sạch, được thanh tẩy nhờ ơn tha thứ và được bồi dưỡng bằng việc thực hành đức ái, trở thành nguồn mạch của sự an nhiên. Người sống tử tế không còn bị giằng co bởi những mặc cảm tội lỗi hay sự hối hận muộn màng, mà được giải thoát để sống trọn vẹn trong tự do của con cái Thiên Chúa. Khi ta làm điều thiện, ta cảm thấy được gắn kết với cội nguồn sự sống, được đắm mình trong dòng chảy ân sủng không ngừng của Chúa, và sự hiện diện của Ngài nơi tâm hồn ta trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết. Đây là niềm vui của Tin Mừng, là sự bảo đảm cho hy vọng vào cuộc sống vĩnh cửu.

Cuộc đời của người Kitô hữu là một cuộc chiến không ngừng nghỉ giữa tiếng gọi của lương tâm và sự cám dỗ của thế gian. Tiếng nói của sự thẹn thùng và cảm giác an nhiên là hai thước đo chuẩn mực để ta đánh giá sự tiến bộ thiêng liêng của mình. Lương tâm không phải là một thẩm phán lạnh lùng, mà là người bạn đồng hành trung thành, là ánh sáng được Chúa đặt vào tâm hồn ta để dẫn đường. Ta được mời gọi để lắng nghe và đào luyện lương tâm mình mỗi ngày, nhờ vào Lời Chúa, nhờ vào giáo huấn của Hội Thánh, và đặc biệt là nhờ vào đời sống cầu nguyện và các Bí Tích. Khi ta đến với Bí Tích Hòa Giải, ta không chỉ xưng thú những lỗi lầm đã gây ra sự thẹn thùng, mà còn nhận được ân sủng để phục hồi lại sự an nhiên đã mất. Bí Tích Thánh Thể củng cố mối tương giao với Đức Kitô, là nguồn mạch của mọi lòng tử tế và bác ái.

Tóm lại, hai câu nói giản dị này chứa đựng toàn bộ giáo huấn về vai trò của lương tâm và đức ái Kitô giáo. Cảm giác hổ thẹn khi "sống sai" là lời cảnh báo về sự hủy hoại mà tội lỗi mang lại cho cả tâm hồn ta và mối tương quan với tha nhân. Ngược lại, sự "an nhiên" khi "tử tế" chính là dấu hiệu của sự sống thần linh đang lớn lên trong ta. Thiên Chúa mời gọi chúng ta không chỉ dừng lại ở việc tránh điều ác, mà phải tích cực theo đuổi điều thiện, phải không ngừng kiến tạo tình yêu thương và sự hòa giải trong cộng đồng. Chỉ trong Tình Yêu – Đức Ái, con người mới tìm thấy được ý nghĩa đích thực của cuộc đời, và tâm hồn mới được nghỉ ngơi trong sự bình an vĩnh cửu của Thiên Chúa. Hãy để lòng tử tế trở thành hơi thở của đời sống, và sự an nhiên sẽ mãi mãi là phần thưởng cho những ai sống trọn vẹn Lề Luật Yêu Thương.